استرس گرمایی دام
تنش گرمایی دام | علائم، اثرات، پیشگیری و کنترل استرس گرمایی گاو
مدیریت حیوانات برای جلوگیری از تنش گرمایی دام در فصول گرم، امری حیاتی و اجتناب‌ناپذیر است که نیاز به برنامه‌ریزی اصولی و درست دارد. طبق تحقیقی منتشر شده در ژورنال The Lancet Planetary Health، تلفات ناشی از تنش گرمایی در مناطق گرمسیری به طور قابل توجهی بیشتر از مناطق معتدل است. بنابراین، توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی و تدوین برنامه‌ای جامع برای تضمین رفاه دام‌ها، از جمله سایه‌بان و آب کافی در روزهای گرم، ضرورتی انکارناپذیر است.
فهرست مطالب
تنش گرمایی (Heat stress) یا استرس گرمایی دام چیست
استرس گرمایی در دام، پدیده‌ای است که به دنبال افزایش دمای محیط و عدم توانایی بدن حیوان در تنظیم دمای داخلی خود، رخ می‌دهد. این پدیده در هر دو سیستم پرورش دامداری صنعتی و سنتی اتفاق می‌افتد و می‌تواند پیامدهای منفی متعددی به دنبال داشته باشد. در دماهای بالاتر از دمای بدن دام، استرس یا تنش گرمایی (Heat stress) می‌تواند اثرات مخربی بر وزن‌گیری حیوان، تولید شیر، باروری، رفاه و بهره‌وری کلی دامداری بگذارد.
مسئولیت حفظ رفاه و مراقبت از حیوانات در برابر تنش گرمایی بر عهده صاحبان و کارگران دامداری است. این مراقبت‌ها شامل برنامه‌ریزی و اجرای اقداماتی مانند:
• ایجاد سایه‌بان مناسب: سایه‌بان باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شود که در طول روز، سایه کافی برای تمام دام‌ها فراهم کند.
• تأمین تهویه مناسب: تهویه مناسب به گردش هوا در داخل آغل و کاهش دمای محیط کمک می‌کند.
• ارائه آب خنک و تمیز به طور مداوم: دسترسی همیشگی دام‌ها به آب خنک و تمیز برای هیدراته نگه داشتن بدن آنها ضروری است.
• رصد و پایش علائم تنش گرمایی: بررسی علائم تنش گرمایی مانند افزایش تنفس، تعریق، بی حالی و کاهش اشتها در طول روز حائز اهمیت است.
با انجام اقدامات پیشگیرانه ساده، می‌توان تنش گرمایی در دام را به حداقل رساند و از اثرات مخرب آن بر سلامت، تولید و بهره‌وری دامداری جلوگیری کرد.
زنگ خطر گرما برای گاوها: علائم تنش گرمایی گاو که باید بشناسید!
گرمای طاقت‌فرسا می‌تواند برای سلامتی و رفاه گاوها بسیار خطرناک باشد. استرس گرمایی در گاو، به دنبال افزایش دمای محیط و عدم توانایی بدن حیوان در تنظیم دمای داخلی خود، رخ می‌دهد و می‌تواند پیامدهای منفی متعددی به دنبال داشته باشد. آگاهی از علائم تنش گرمایی در گاو، به شما کمک می‌کند تا به موقع اقدام کنید و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری نمایید. در زیر برخی از علائم تنش گرمایی گاو را بیان کردم:
• تنبلی و بی‌حالی یا بی‌رمقی: یکی از اولین نشانه‌های تنش گرمایی در گاو، بی‌حوصلگی و کاهش فعالیت آنها است. گاوهای تحت تأثیر گرما، تمایل کمتری به حرکت و جابجایی دارند و بیشتر در سایه دراز می‌کشند یا می‌ایستند. گاوهای تحت تأثیر تنش گرمایی، ممکن است بی‌حال، بی‌رمق و پژمرده به نظر برسند. آنها از فعالیت‌های معمول خود دست می‌کشند و گوشه‌گیر می‌شوند. دام با رفتارهایی همچون جستجوی سایه، ایستادن در آب، یا کاهش سطح فعالیت خود در تلاش برای خنک کردن خویش است.
• ریزش مو دام (علت ریختن موی گاو): علت ریختن مو گاو، گوسفند به طور مستقیم به گرما مرتبط نیست. اما هرگونه استرس، همچون استرس گرمایی، استرس زایمان و جابه جایی می‌تواند باعث ریزش مو در دام گردد.
• افزایش تعداد تنفس (نفس نفس زدن گاو): با افزایش دمای بدن، گاوها برای خنک شدن، تنفس خود را سریع‌تر می‌کنند. تنفس سریع و پی در پی، یکی از علائم بارز تنش گرمایی در گاو است.
• افزایش مصرف آب: در تلاش برای جبران تعریق و حفظ رطوبت بدن، گاوهای تحت تأثیر گرما، آب بیشتری می‌نوشند. افزایش ناگهانی مصرف آب می‌تواند نشانه‌ای از تنش گرمایی باشد.
• از دست دادن اشتها گاو: گرمای زیاد می‌تواند میل و اشتهای گاوها را به غذا خوردن کاهش دهد. بی‌اشتهایی در گاو، می‌تواند منجر به کاهش نرخ رشد شود.
• کاهش تولید شیر: گاوهای شیری ممکن است در دوره‌های استرس گرمایی به دلیل کم اشتهایی دچار افت تولید شیر شوند.
• کاهش باروری و تولیدمثل: استرس گرمایی می‌تواند اثرات منفی بر عملکرد تولیدمثلی در گاو داشته باشد، که منجر به کاهش نرخ باروری می‌گردد.
• افزایش ترشح بزاق و علت آبریزش بینی گاو: گرمای هوا می‌تواند باعث ایجاد استرس زیادی در گاوها شود، به خصوص زمانی که به سطوح بالا یا شدید برسد. این استرس می‌تواند منجر به علائم، از جمله کف کردن دهان و آبریزش بینی در دام شود.
• افزایش حساسیت به بیماری‌ها: استرس گرمایی سیستم ایمنی گاوها را ضعیف کرده و آنها را مستعد ابتلا به بیماری و مشکلات سلامتی می‌کند.
• بیهوش شدن دام: در موارد حاد تنش گرمایی، گاو ممکن است دچار تب، لرزش، تشنج و حتی بیهوشی شود. این وضعیت بسیار خطرناک است و نیاز به مداخله فوری دامپزشک دارد.
مراحل تشدید شدن استرس گرمایی دام
سرویس تحقیقات کشاورزی USDA، موارد زیر را از نشانه‌های استرس گرمایی بیان کرده است:
- مرحله ۱: افزایش سرعت تنفس، بی قراری، افزایش زمان صرف ایستادن
- مرحله ۲: افزایش تعداد تنفس، آبریزش خفیف، بی‌قراری، افزایش زمان صرف ایستادن
- مرحله ۳: افزایش سرعت تنفس، ترشح بیش از حد آب دهان یا کف، بی‌قراری، افزایش زمان صرف ایستادن حیوانات، ممکن است حیوانات با هم گروه شوند.
- مرحله ۴: افزایش سرعت تنفس، تنفس با دهان باز، احتمال ترشح آب دهان، افزایش زمان صرف ایستادن حیوانات، ممکن است حیوانات با هم گروه شوند
- مرحله ۵: تنفس بالا با هل دادن از پهلو، تنفس با دهان باز با زبان بیرون زده، احتمال آبریزش آب دهان، بی‌قراری، افزایش زمان صرف ایستادن
- مرحله ۶: تنفس با دهان باز با زبان بیرون زده، تنفس سخت شده و سرعت تنفس کاهش می‌یابد، حرکت زیاد پهلوها هنگام نفس کشیدن دام، سر به پایین، در این مرحله الزاما ترشحات بزاقی ندارد، حیوان ممکن است از گله جدا شود.
علائم تنش گرمایی در گاوها می‌تواند به سرعت تشدید شود. مشاهده هر یک از این علائم، نشان‌دهنده نیاز به اقدام فوری برای خنک کردن و هیدراته نگه داشتن گاوها است. در مراحل پیشرفته تنش گرمایی، ممکن است حیوان به مراقبت‌های دامپزشکی فوری نیاز داشته باشد.
درمان استرس گرمایی در دامداری
- انتقال فوری به مکان خنک: اولین قدم، انتقال سریع دام به مکانی خنک و سایه‌دار است. اگر حیوان توانایی حرکت ندارد، با احتیاط و با کمک دیگران، آن را به مکانی خنک منتقل کنید.
- تامین آب خنک و تمیز: دسترسی به آب خنک و تمیز برای هیدراته نگه داشتن بدن حیوان ضروری است. تشویق دام به نوشیدن آب با ریختن مقدار کمی آب خنک روی پوزه یا دهان آنها.
- خنک کردن بدن حیوان: اسپری کردن آب خنک بر روی بدن حیوان، به ویژه نواحی سر، گردن و پشت، به خنک شدن سریع بدن آنها کمک می‌کند. استفاده از حوله‌های مرطوب و خنک برای خنک کردن بدن حیوان نیز موثر است.
- افزایش تهویه: با استفاده از پنکه یا هر وسیله دیگری که در دسترس دارید، جریان هوا در محل نگهداری دام را افزایش دهید. در صورت امکان، دام‌ها را به فضای باز با تهویه مناسب منتقل کنید.
- استفاده از ویتامین‌ها و موادمعدنی: استفاده از ویتامین‌ها و موادمعدنی گاو در طول سال به کاهش اثرات استرس گرمایی بر تولیدمثل موثر است.
- تماس با دامپزشک: در صورت عدم مشاهده بهبودی در وضعیت حیوان یا در صورت بروز علائم شدید، فورا با دامپزشک تماس بگیرید. دامپزشک می‌تواند با معاینه و بررسی دقیق، اقدامات درمانی لازم را برای حیوان انجام دهد.
راه‌های پیشگیری از استرس گرمایی در دام و مدیریت استرس گرمایی گاو
گرمای شدید می‌تواند برای سلامتی و تولید دام‌ها بسیار مضر باشد. تنش گرمایی در دام، به دنبال افزایش دمای محیط و عدم توانایی بدن حیوان در تنظیم دمای داخلی خود، رخ می‌دهد و می‌تواند پیامدهای منفی متعددی به دنبال داشته باشد. با انجام اقدامات پیشگیرانه مناسب، می‌توانید از بروز استرس گرمایی در دام‌های خود و به خطر افتادن سلامتی و تولید آنها جلوگیری کنید. در اینجا ما چند نکته ساده برای خنک نگه داشتن دام به شما ارائه می‌دهیم. با این روش‌ها شما می‌توانید مطمئن باشید که گاو شما در شرایط راحتی است:
- دسترسی به آب خنک و تمیز: دسترسی همیشگی دام‌ها به آب خنک و تمیز برای هیدراته نگه داشتن بدن آنها ضروری است. از آبخوری‌های متعدد و در سطوح مختلف برای دسترسی آسان دام‌ها به آب استفاده کنید. به طور مرتب آبخوری‌ها را تمیز و ضدعفونی کنید تا از آلودگی آب جلوگیری شود.
- سایه‌بان مناسب: فراهم کردن سایه‌بان کافی در محل نگهداری دام، اولین قدم در پیشگیری از استرس گرمایی است. سایه‌بان باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شود که در طول روز، سایه کافی برای تمام دام‌ها فراهم کند. از سایه‌بان‌های بلند و متراکم استفاده کنید تا از نفوذ نور مستقیم خورشید به بدن دام‌ها جلوگیری شود.
- تهویه مناسب: تهویه مناسب آغل و محل نگهداری دام، به گردش هوا و کاهش دمای محیط کمک می‌کند. از پنکه، کولر یا هر وسیله دیگری که در دسترس دارید برای افزایش تهویه استفاده کنید. در صورت امکان، از سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده کنید تا دمای محیط را در سطح مطلوب نگه دارید.
- تغذیه مناسب: در روزهای گرم، از جیره‌های غذایی با فیبر کمتر و انرژی بیشتر برای دام‌ها استفاده کنید. از خوراک‌های با کیفیت بالا و خوش‌طعم استفاده کنید تا اشتهای دام‌ها حفظ شود. از افزودن مواد معدنی و ویتامین‌های لازم به جیره غذایی دام‌ها غافل نشوید.
- اصلاح نژاد: انتخاب نژادهای دام مقاوم به گرما، می‌تواند به طور قابل توجهی در پیشگیری از استرس گرمایی موثر باشد. نژادهایی مانند براهمن و بلوچی به دلیل مقاومت بالا در برابر گرما، برای پرورش در مناطق گرمسیر مناسب‌تر هستند.
- مدیریت زمان فعالیت: فعالیت‌های سنگین دام‌ها مانند دوشش، پشم‌چینی و حمل و نقل را در ساعات خنک روز انجام دهید. از انجام فعالیت‌های سنگین در ساعات گرم روز، به ویژه در ساعات اوج گرما خودداری کنید.
- رصد و پایش دام‌ها: به طور مرتب وضعیت دام‌ها را از نظر علائم تنش گرمایی مانند افزایش تنفس، تعریق، بی‌حالی و بی‌اشتهایی رصد کنید. در صورت مشاهده هرگونه علائم، اقدامات لازم برای خنک کردن و هیدراته نگه داشتن دام‌ها را انجام دهید.
- مشاوره با دامپزشک: برای دریافت مشاوره تخصصی در مورد پیشگیری از استرس گرمایی در دام، با یک دامپزشک مجرب مشورت کنید. دامپزشک می‌تواند با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و نوع دام، راهکارهای مناسب و مؤثر را به شما ارائه دهد.
تهیه آب برای دام در فصول گرم برای جلوگیری از تنش گرمایی گاو
در فصل‌های گرم سال، تامین آب کافی، خنک و تمیز برای دام‌ها، نقشی حیاتی در پیشگیری از تنش گرمایی و حفظ سلامتی و تولید آنها ایفا می‌کند. تنش گرمایی می‌تواند اثرات مخربی بر وزن‌گیری، تولید شیر، باروری و رفاه کلی دام داشته باشد. با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای اقدامات پیشگیرانه، می‌توانید از بروز مشکلات ناشی از کمبود آب در فصول گرم سال جلوگیری کنید. نکات کلیدی برای تهیه آب مناسب برای دام در فصول گرم عبارتند از:
- ظروف آب:
- اندازه و دسترسی آب: ظروف آب باید به اندازه کافی بزرگ باشند تا تمام دام‌ها به طور همزمان به آب دسترسی داشته باشند. تعداد ظروف را با توجه به تعداد حیوانات در گله تنظیم کنید و در صورت افزایش تعداد حیوانات، ظروف بیشتری را در نقاط مختلف مزرعه قرار دهید.
- استحکام آبخوری دام: ظروف آب باید محکم و در جای خود ثابت شوند تا از واژگونی آنها جلوگیری شود. از ظروف با جنس بادوام و مقاوم در برابر ضربه و آسیب استفاده کنید.
- دمای مطلوب و سلامت آب برای دام در فصول گرم:
- خنک بودن آب: برای خنک نگه داشتن آب، می‌توانید از حوضچه‌های بتنی بزرگ یا سایه‌بان برای ظروف آب استفاده کنید. همچنین می‌توانید از سیستم‌های خنک‌کننده مانند چیلرهای آبی بهره ببرید. همچنین با پوشاندن خطوط آب توسط چمن در ردیف‌های حصار، می‌توانید به خنک‌تر نگه داشتن آب کمک کنید. گاوها در دمای بین ۴٫۴ درجه سانتی‌گراد (۴۰ درجه فارنهایت) تا ۱۸٫۳ درجه سانتی‌گراد (۶۵ درجه فارنهایت) آب را ترجیح می‌دهند. زمانی که دمای آب از ۲۶٫۶ درجه سانتی‌گراد (۸۰ درجه فارنهایت) بیشتر شود، مصرف آب کاهش می‌یابد.
- تمیزی: ظروف آب باید به طور مرتب تمیز و ضدعفونی شوند تا از رشد جلبک، باکتری و آلودگی‌ها
- جریان آب و سیستم آبرسانی در تابستان برای دام:
- دسترسی مداوم: از وجود آب در ظروف به طور مداوم اطمینان حاصل کنید. می‌توانید از آبشخورهای اتوماتیک استفاده کنید تا در هر زمان آب تازه در دسترس دام‌ها باشد.
- ظرفیت لوله‌ها: لوله‌های آب باید قطر کافی داشته باشند تا بتوانند در دوره‌های اوج گرما که مصرف آب بیشتر می‌شود، آب مورد نیاز دام‌ها را تامین کنند.
- مکان آبشخوری‌ها در دامداری:
- آشنایی دام: مکان آبشخوری‌ها باید به گونه‌ای باشد که دام‌ها به راحتی و به سرعت آنها را پیدا کنند. از نصب آبشخوری‌ها در مکانهای پرتردد و پر سر و صدا خودداری کنید.
- مسافت کوتاه: حیوانات نباید برای یافتن آب مسافت زیادی را طی کنند. اگر چراگاه (paddock) تغییر کرده، بخصوص در مراتع زیاد، مطمئن شوید که دام‌ها با مکان مخازن آب آشنا هستند، زیرا ارتفاع مراتع ممکن است آبشخوری‌ها را از دیدن آنها (بخصوص دام‌های جوان‌تر و کوچک) پنهان کند.
مقاله: اهمیت تغذیه دام در فصول سرد
انواع سرپناه یا سایه بان (shelter) برای محافظت در برابر گرما
ایجاد سایه در طول روزهای گرم، برای سلامتی و رفاه دام‌ها بسیار ضروری است. این پناهگاه‌ها بخصوص برای دام‌های بسیار جوان، مسن، ضعیف و بیمار از اهمیت بالایی برخوردار هستند. بهترین نوع پناهگاه‌ها، مکانهای است که از دام در برابر گرمای شدید و آفتاب سوختگی در برابر نور خورشید محافظت می‌کند. همچنین به دلیل گردش هوا اثر خنک‌کنندگی نیز دارند. انواع سرپناه برای دام عبارتند از:
• پناهگاه ساخته شده برای دام: جنس آلومینیوم یا فولاد گالوانیزه برای سقف پناهگاه‌ها ایده‌آل است. این مواد نور خورشید را به خوبی منعکس می‌کنند. همچنین برای فضاهای باز، می‌توان به راحتی با استفاده از سایه‌بان یا برزنت، سایه ایجاد کرد.
• درختان: درختان در مزارع و کشتزارها نیز می‌توانند سرپناه خوبی باشند. درختان به دلیل جذب گرما توسط برگها خاصیت خنک‌کنندگی دارند. با امکان دسترسی به مراتع با درختان، می‌توان به راحتی سایه ایجاد کرد. اگر هکتارهای مرتع سایه دار محدود باشد، و گله در طول روز با دمای معمولی چرا شوند، منجر به استرس گرمایی در گاو می‌شود.
اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که بهترین نوع پناهگاه برای دام کدام است؟ در جواب باید گفت:
بهترین نوع پناهگاه‌ها، مکانهای است که از حیوانات در برابر نور خورشید و گرمای شدید محافظت می‌کند. همچنین به دلیل گردش هوا اثر خنک‌کنندگی نیز دارند.
ویژگی‌های یک پناهگاه خوب برای دام
برای تهیه یک سرپناه مناسب برای دام خود به موارد زیر توجه کنید:
- فضای کافی برای دام: به این نکته توجه کنید که تعداد سرپناه با تعداد گله متناسب باشد. در صورتی که تعداد سرپناه‌های موجود کم باشد، به دلیل ازدحام حیوانات در زیر سرپناه، موجب خفگی آنها می‌شود. حتی بهتر است پناهگاه‌ها طوری باشد که حیوان بتواند زیر آن دراز بکشد. گاهی شاید لازم باشد حیوانات را به گروه‌های کوچکتر تقسیم کنید. ذهنیت گروهی در حیوانات، باعث می‌شود آنها تمایل داشته باشند تا با هم برای آب به سمت یک منبع رفته، یا زیر یک سرپناه جمع شوند.
- گردش هوای خوب: اطمینان حاصل کنید که پناهگاه‌ها در مناطقی با گردش هوا خوب قرار دارند.
- سایه کافی برای دام: سرپناه باید سایه کافی در طول روز برای تمام دام‌ها فراهم کند.
• تهویه مناسب دامداری: صورت نگهداری دام‌ها در انبار یا ساختمان سرپوشیده، باید از پنکه یا سیستم‌های تهویه مناسب برای گردش هوا در داخل فضا استفاده شود. در غیر این صورت، باید دسترسی به آغل یا مرتع بیرونی با سایه فراهم شود. در صورتی که تهویه مناسب وجود نداشته باشد، استفاده از آبپاش باعث تشدید ماجرا خواهد شد، چرا که جریان هوای خوبی وجود ندارد. در صورت خرابی سیستم‌های برق یا آب، همیشه یک طرح پشتیبان آماده داشته باشید. تهویه مناسب در محل نگهداری دام: در صورتی که دام ها در انبار یا سازه محصور نگهداری می شوند، باید از فن ها یا سیستم های تهویه مناسب برای گردش هوا در داخل فضا استفاده کرد. در غیر این صورت، دسترسی به آغل یا مرتع در فضای باز با سایه باید فراهم شود. اگر تهویه مناسب در دسترس نباشد، استفاده از اسپرینکلرها وضعیت را بدتر می کند زیرا جریان هوای خوبی وجود ندارد. در صورت خرابی سیستم برق یا آب، همیشه یک برنامه پشتیبان داشته باشید.
• دسترسی آسان سایه بان برای دام: سایه بان باید در مکانی مناسب و در دسترس دام‌ها قرار داشته باشد تا به راحتی بتوانند به آن پناه ببرند.
• استحکام سایه بان یا سرپناه برای گاو: سرپناه باید از مواد باکیفیت و بادوام ساخته شده باشد تا در برابر شرایط آب و هوایی مختلف مقاوم باشد. پناهگاه ها را در شرایط خوب نگهداری کنید تا مطمئن شوید که ایمن و موثر هستند.
نگهداری از دام در روزهای گرم تابستانی
فصل گرما می‌تواند چالش‌های متعددی را برای سلامتی و رفاه دام‌ها به وجود آورد. با اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان از بروز این مشکلات و به خطر افتادن سلامتی و تولید دام‌ها جلوگیری کرد. نکات مهم در نگهداری از دام در روزهای گرم که باید به آنها توجه کرد، شامل موارد زیر است:
- کاهش تماس با حیوانات: در روزهای گرم، تا حد امکان از لمس و دست زدن به حیوانات خودداری کنید. این کار می‌تواند باعث افزایش گرمای بدن آنها شود. در صورت ضرورت به معاینه یا انجام اقدامات ضروری، سعی کنید این کار را در اوایل صبح یا اواخر بعد از ظهر که هوا خنک‌تر است انجام دهید.
- شیردوشی در زمان خنک: زمان شیردوشی را به گونه‌ای تنظیم کنید که در خنک‌ترین ساعات روز، مانند عصر، انجام شود.
- حمام کردن دام: در صورت امکان، از حمام کردن یا شستشوی دام‌ها با آب خنک در ساعات گرم روز خودداری کنید. بهترین زمان برای این کار، اوایل صبح یا اواخر بعد از ظهر است.
- رصد علائم تنش گرمایی: به طور مرتب علائم تنش گرمایی مانند افزایش تنفس، تعریق، بی‌حالی و بی‌اشتهایی را در دام‌ها رصد کنید. در صورت مشاهده هرگونه علائم هشداردهنده، اقدامات لازم را برای خنک کردن و هیدراته نگه داشتن دام‌ها انجام دهید.
با رعایت این دستورالعمل‌ها و نظارت دقیق بر سلامت حیوانات، تولیدکنندگان دام می‌توانند به طور موثر چالش‌های هوای گرم را مدیریت کرده و رفاه و بهره وری حیوانات خود را حفظ کنند.
مقاله: کنه و انگل در دام
حمل و نقل دام در گرمای تابستان
حمل و نقل دام در روزهای گرم باید با دقت و برنامه‌ریزی قبلی انجام شود تا از بروز تنش گرمایی و مشکلات ناشی از آن جلوگیری شود. تغییرات آب و هوایی را باید از قبل در نظر بگیرید. در صورتی که این حمل و نقل ضروری بود، برنامه سفر باید از قبل برنامه ریزی شده باشد. در صورت جابه جایی گاو در فصول گرم حتما اقدامات زیر را صورت گیرد:
- برنامه‌ریزی دقیق: مسیر حرکت، زمان حمل و نقل، مکانهای سایه‌دار و دسترسی به آب در طول مسیر از قبل برنامه‌ریزی و مشخص گردد.
- انتخاب زمان مناسب: حمل و نقل در خنک‌ترین ساعات روز، مانند اوایل صبح یا اواخر بعد از ظهر، انجام گیرد.
- وسیله نقلیه مناسب: از وسیله نقلیه مناسب با تهویه و سایه‌بان کافی برای حمل و نقل دام‌ها استفاده کنید.
- توقف‌های کوتاه: مدت توقف را به حداقل برسانید تا از ایجاد گرما در زمان توقف جلوگیری شود. در صورت نیاز به توقف، وسیله نقلیه در سایه و در زاویه قائم نسبت به جهت باد پارک، تا از ایجاد گرما در زمان توقف جلوگیری شود.
- آمادگی برای شرایط اضطراری: برای مقابله با شرایط اضطراری مانند خرابی وسیله نقلیه یا تغییرات ناگهانی آب و هوا، برنامه‌ریزی لازم را انجام دهید.
چه دام‌هایی بیشتر در مرض ابتلا به استرس گرمایی هستند
تنش گرمایی یکی از چالش‌های مهمی است که سلامت و رفاه دام‌ها را در فصول گرم سال به خطر می‌اندازد. آشنایی با عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به تنش گرمایی در دام‌ها می‌شوند، به شما کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه لازم را برای محافظت از آنها انجام دهید. دام‌هایی که بیشتر در معرض خطر تنش گرمایی هستند، عبارتند از:
- دام جوان: به دلیل سیستم عصبی و بدنی تکامل نیافته، توانایی کمتری در تنظیم دمای بدن خود در برابر گرما دارند.
- دام‌های تیره رنگ: رنگ تیره مو یا پوست، گرمای بیشتری را جذب می‌کند و به افزایش دمای بدن دام منجر می‌شود.
- حیوانات بیمار یا ضعیف: سیستم ایمنی ضعیف‌تر این حیوانات، آنها را در برابر تنش گرمایی آسیب‌پذیرتر می‌کند. دامی که سابقه بیماری تنفسی دارند، به دلیل مشکلات تنفسی، توانایی کمتری در دفع گرما از طریق تنفس دارند.
تحمل تنش گرمایی در دام نیز می‌تواند بین یک گونه با گونه دیگر متفاوت باشد، به عنوان مثال:
- گوسفند: گوسفندانی که پشم آنها به تازگی چیده شده است، به دلیل عدم وجود عایق پشم، بیشتر در معرض گرما و تنش گرمایی قرار دارند. در واقع پشم همچون عایق عمل می‌کند که از آفتاب سوختگی بدن و تنش گرمایی در گوسفند جلوگیری می‌کند.
• گاو، آلپاکا و لاما: به طور کلی، این حیوانات نسبت به گوسفند و بز، تحمل گرمای کمتری دارند و بیشتر در معرض تنش گرمایی قرار می‌گیرند.
• تفاوت گونه پرورش: گاوهای شیرده به دلیل تولید گرمای متابولیک بیشتر در زمان شیردهی، بیشتر در معرض تنش گرمایی قرار دارند.
• تفاوت نژاد: برخی از نژادها به طور ژنتیکی نسبت به گرما حساس‌تر هستند.
• میزان تولید محصول: بطور مثال در گاوهای شیرده، گاوهایی با تولید شیر بیشتر، به دلیل متابولیسم فعال‌تر، نسبت به گاوهایی با تولید شیر کمتر، بیشتر تحت تاثیر گرما و تنش گرمایی قرار می‌گیرند.
به همین دلیل نوع نگهداری و شرایط آن در دامداری صنعتی برای دستیابی به بیشترین نرخ تولید بسیار حائز اهمیت است.
استرس گرمایی گاو
گاوها نسبت به انسان در دمای پایین‌تری استرس گرمایی را تجربه می‌کنند. گاوها برای حفظ دمای بدن خود در محدوده ایده‌آل، به مکانیسم‌های مختلفی مانند تعریق، تنفس سریع و سایه‌گیری نیاز دارند. گاوها دمای پایین‌تر از ۲۰ درجه سانتی‌گراد را ترجیح می‌دهند، البته نژاد گاو نیز در این جریان تاثیر گذار است. تحمل گاوها در برابر گرما تا حد زیادی به نژاد آنها بستگی دارد. برای مثال گله‌های فریزین وقتی دما از ۲۱ درجه سانتی‌گراد بیشتر می‌شود، تولیدمثل‌شان کاهش می‌یابد، اما گاو جرسی تا دمای ۲۵درجه سانتی گراد را تحمل می‌کند. همچنین هولشتاین‌ها (Holstein) نسبت به گاوهای جرسی (Jersey) تحمل کمتری دارند. نژادهای بریتانیایی گوسفند و گاو نسبت به نژادهای مرینو یا گوشت گرمسیری تحمل کمتری دارند. مورد دیگری آنکه گاوهای سبکتر بیشتر از گاوهای سنگین مستعد ابتلا به تنش گرمایی هستند. از عوامل دیگری که بر استرس گرمایی گاو اثرگذار است، شامل:
- وزن گاو : گاوهای سبکتر به دلیل نسبت سطح بدن به حجم بیشتر، نسبت به گاوهای سنگین‌تر، بیشتر در معرض تنش گرمایی قرار دارند.
- رنگ گاو: گاوهای با موی تیره، گرمای بیشتری را جذب می‌کنند و به همین دلیل، بیشتر در معرض تنش گرمایی هستند.
- وضعیت تولید: گاوهای شیرده به دلیل تولید گرمای متابولیک بیشتر، نسبت به گاوهای غیر شیرده، بیشتر در معرض تنش گرمایی قرار دارند.
- سلامت گاو: گاوهای بیمار یا ضعیف، سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و به همین دلیل، در برابر تنش گرمایی آسیب‌پذیرتر هستند.
- وجود مگس‌ها: مگس‌ها باعث جمع شدن گاوها می‌شوند که این جریان برابر با گرم شدن گاوها است. به حداقل رساندن مناطق تکثیر مگس‌ها و استفاده از حشره کش‌ها برای کاهش جمعیت مگس‌ها قبل از زمان استرس گرمایی گاو بسیار ارزشمند است.
این نکته را در نظر بگیرید که گاوها با گرما سازگار می‌شوند به شرطی که تغییر دما تدریجی باشد. در طول زمان افزایش تنش گرمایی، گاوها باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند، تا مشخص شود که آیا استراتژی‌های اضافی لازم است یا خیر. با افزایش استرس گرمایی گاو شروع به ترشح بزاق کرده و تعداد تنفس افزایش می‌یابد. همچنین یکی از علل آبریزش بینی گاو، همین استرس گرمایی است. در نهایت، گاوها شروع به جمع شدن با هم خواهند کرد. در استرس گرمایی شدید گاوها با دهان باز و با تلاش زیاد نفس می‌کشند.
بررسی میزان تنفس گاو در فصول گرم برای تنش گرمایی
اولین نشانه استرس گرمای، افزایش سرعت تنفس دام است. در حالت برای بررسی استرس گرمایی در گله بطور ایده‌آل انتخاب ده گاو در بعدازظهر گرم تابستان به صورت تصادفی است. در انتخاب تصادفی معمولا گاوهای سیاه و با تولید محصول زیاد یا گاو چاق‌تر را انتخاب می‌کنند. چرا که این دام‌ها به دلیل جذب گرمای بیشتر، بیشتر در معرض تنش گرمایی قرار دارند. در نهایت برای بررسی میزان تنفس دام به شیوه زیر عمل کنید:
- مشاهده دقیق: به دقت به سوراخ‌های بینی یا پهلوهای گاو نگاه کنید تا حرکات تنفسی آنها را مشاهده کنید.
- اندازه‌گیری زمان: با استفاده از یک تایمر، به مدت ۱۰ ثانیه زمان را اندازه بگیرید.
- شمارش تنفس: در طول ۱۰ ثانیه، تعداد تنفس کامل گاو را به دقت بشمارید.
بعد از انجام این اقدام بسیار مهم است که بدانیم چطور میزان تنفس گاو را تفسیر کنیم؟ اگر تعداد تنفس در ۱۰ ثانیه کمتر از ۷ بود، شرایط مطلوب است. اما برای عدد مساوی یا بزرگتر از ۱۰ شرایط خطرناک و نامطلوب است. همچنین میزان تنفس گاو در دقیقه به شرح زیر است:
- تنفس کمتر از ۹۰ نفس در دقیقه: شرایط مطلوب
- تنفس ۹۰ تا ۱۱۰ نفس در دقیقه: هشدار
- بیش از ۱۳۰ نفس در دقیقه: خطر
- تنفس بیش از ۱۳۰ در دقیقه: اضطراری
با نظارت بر میزان تنفس و تفسیر نتایج، تولیدکنندگان دام می‌توانند به طور موثر استرس گرمایی را در گله‌های خود شناسایی کنند. سپس اقدامات به موقع را برای کاهش اثرات آن انجام دهند و از سلامت و تندرستی دام‌های خود در هوای گرم اطمینان حاصل کنند.
چرا گاوها به سرعت گرمشان می‌شود ؟
همانطور که همه موجودات زنده در یک محدوده دمایی ایده‌آل احساس راحتی می‌کنند و سیستم ایمنی و اندام‌هایشان به درستی فعالیت می‌کنند، گاوها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این محدوده دمایی ایده‌آل برای گاوها بین ۴- تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است. دلایل گرم شدن سریع بدن گاوها:
- متابولیسم بالا: گاوها به دلیل مصرف انرژی زیاد برای هضم غذا و تولید شیر، گرمای زیادی تولید می‌کنند. این گرمای تولیدی، حفظ دمای ایده‌آل بدن آنها را در محیط‌های گرم‌تر دشوارتر می‌کند.
- جذب گرما از محیط: گاوها مانند هر موجود دیگری، گرمای محیط اطراف خود را جذب می‌کنند. در فصول گرم سال، این امر چالشی مضاعف برای حفظ دمای بدن آنها به وجود می‌آورد. در این بین برخی عوامل شدت گرما را در بدن گاو بیشتر می‌کند:
- رطوبت بالا: رطوبت زیاد محیط، تبخیر عرق و تنفس را به عنوان مکانیسم‌های خنک‌کنندگی مختل می‌کند و خطر تنش گرمایی را افزایش می‌دهد.
- عدم وزش باد: عدم وزش باد، گردش هوا و خنک شدن بدن گاو را با مشکل مواجه می‌کند.
- دمای بالای شب: اگر دمای شب نیز بالا باشد، گاوها فرصتی برای خنک شدن در طول شب پیدا نمی‌کنند و این امر خطر تنش گرمایی را در روز بعد افزایش می‌دهد.
در این بین مکانیسم بدن گاو سعی بر کم کردن دمای بدن می‌کند:
- عرق کردن: گاوها برای رهایی از گرمای اضافی عرق می‌کنند. با تبخیر عرق از سطح بدن، دمای بدن آنها خنک می‌شود.
- نفس سریع: افزایش سرعت تنفس، تبخیر بیشتر آب از طریق ریه‌ها را به همراه دارد و به خنک شدن بدن گاو کمک می‌کند.
- کاهش مصرف غذا: در شرایط گرم، گاوها برای کاهش تولید گرمای بدن، تمایل به خوردن غذای کمتری دارند تا دمای شکمبه کاهش یابد. این امر می‌تواند منجر به کاهش تولید شیر در گاوهای شیرده شود.
استرس گرمایی در گاو شیرده| تنش گرمایی دام شیرده
فصل گرما می‌تواند چالشی جدی برای سلامت، تولید و باروری گاوهای شیرده به وجود آورد. تنش گرمایی، که به آن استرس گرمایی نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که دمای محیط از توانایی بدن گاو برای تنظیم دمای داخلی آن فراتر رود. بهترین راهکارهای پیشگیری استرس گرمایی گاو شیرده به شرح زیر است:
- استفاده از سایه‌بان: ایجاد سایه کافی در دسترس گاوها برای فرار از تابش مستقیم آفتاب ضروری است.
- آب آشامیدنی: دسترسی همیشگی گاوها به آب خنک و تمیز برای هیدراته نگه داشتن بدن آنها حیاتی است.
- تغییر در زمان شیردوشی و تغذیه: شیردوشی و تغذیه گاوها را در خنک‌ترین ساعات روز، مانند اوایل صبح یا اواخر بعد از ظهر، انجام دهید.
در نهایت از عواقب استرس گاو ماده یا گاو شیرده می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
- کاهش تولید شیر: تنش گرمایی متابولیسم گاو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و انرژی که به طور معمول برای تولید شیر صرف می‌شود، برای خنک کردن بدن به کار گرفته می‌شود. همچنین به دلیل گرما کاهش مصرف غذا در دام شیرده اتفاق می‌افتد که موجب کاهش شیردهی در گاو می‌شود.
- افزایش سقط جنین و کاهش باروری: افزایش دمای رحم در اثر گرما، خونرسانی به آن را مختل می‌کند و منجر به کاهش باروری، افزایش سقط جنین و کیست‌های تخمدانی می‌شود.
- کاهش دوره‌های آبستنی و تولد زودهنگام جنین: گرمای زیاد می‌تواند باعث زایمان زودرس و تولد گوساله‌های ضعیف و نارس شود. همچنین خطر مرگ در گوساله تازه به دنیا آمده را بالا می‌برد.
- کاهش باروری در گاو: گرمای هوا می‌تواند باعث تاخیر در بازگشت رحم به حالت طبیعی بعد از زایمان و افزایش فاصله بین زایمان‌ها شود.
با اجرای استراتژی‌های موثر پیشگیری از استرس گرمایی و نظارت بر نشانه‌های استرس گرمایی، تولیدکنندگان لبنیات می‌توانند از سلامت، بهره‌وری و راندمان تولید مثل گاوهای خود محافظت کنند و عملکرد مطلوب را در طول سال تضمین کنند.
استرس گرمایی در گاو پرواری | تنش گرمایی دام پرواری
استرس گرمایی یک نگرانی عمده برای تولیدکنندگان گاو گوشتی است، به ویژه در ماه های گرم تابستان. تنش گرمایی در دام پرواری می‌تواند پیامدهایی داشته باشد که ممکن است فوراً دیده نشود. استرس گرمایی به‌طور کل انرژی می‌گیرد، و موادمغذی را از سیستم‌های مهم بدن خارج می‌کند. این می‌تواند اثرات منفی قابل توجهی بر سلامت، وزن‌گیری و بهره وری کلی آنها داشته باشد. چرا که بسیار مهم است که نمره وضعیت بدنی گاو ایده‌آل (BCS) باشد. نمره وضعیت بدنی برای گاو گوشتی این عدد بین ۵ تا ۶ است. از اثرات مخرب تنش گرمایی در گاو پرواری می‌توان به:
- مصرف انرژی برای حفظ تعادل دمایی بدن: در شرایط تنش گرمایی، بدن گاو به جای استفاده از انرژی برای رشد و وزن‌گیری، از آن برای خنک کردن بدن و حفظ تعادل دمایی (هموستاز) استفاده می‌کند.
- کاهش مصرف خوراک: گاوها در گرمای زیاد تمایل کمتری به خوردن غذا دارند که این امر به نوبه خود، باعث کاهش دریافت مواد مغذی و انرژی مورد نیاز برای رشد و وزن‌گیری می‌شود.
- کاهش وزن گاو پرواری: ترکیب دو عامل بالا، یعنی افزایش مصرف انرژی برای خنک کردن بدن و کاهش مصرف خوراک، منجر به کاهش وزن و افت راندمان رشد در گاوهای پرواری می‌شود.
- مشکلات سلامتی: تنش گرمایی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند بی‌حالی، بی‌اشتهایی، افزایش تنفس، تعریق بیش از حد و ضعف عضلانی در گاوها شود.
تابش خورشید، به ویژه در طول موج‌های کوتاه‌تر، می‌تواند دمای بدن گاو را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. این امر، به خصوص برای گاوهای با موی تیره که گرمای بیشتری را جذب می‌کنند، خطرناک‌تر است. از طرفی چالش استرس گرمایی برای گاوهای سنگین و چاق دوچندان است. دلایل اینکه چرا گاوهای سنگین در برابر گرما ضعیف‌ترند، شامل:
- افزایش چربی: رسوبات چربی در بدن گاوهای سنگین، مانند یک عایق عمل می‌کنند و مانع از دفع گرمای تولیدی توسط بدن می‌شوند.
- سطح بدنی بزرگتر: گاوهای سنگین، سطح بدنی بزرگتری نسبت به گاوهای سبکتر دارند. این امر به معنای جذب گرمای بیشتر از طریق تابش خورشید و محیط اطراف است.
- کاهش تحرک: گاوهای سنگین به دلیل وزن زیاد، تحرک کمتری دارند و این امر به نوبه خود، توانایی آنها را برای خنک شدن از طریق تعریق و تنفس کاهش می‌دهد.
منابع:
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.
پست‌های مرتبط
تاثیر موسیقی بر مرغ و طیور چگونه است
تاثیر موسیقی بر مرغ یکی از مباحثی است که برای تولیدکنندگان در حوزه پرورش مرغ جالب توجه بوده است. چرا
درمان و مدیریت استرس گرمایی در طیور
استرس گرمایی در طیور منجر به نفس نفس زدن، افزایش مصرف آب و در نهایت منجر به مرگ پرنده می‌شود.