آنفلوانزای پرندگان یا آنفولانزای مرغی (AI) چیست؟
آنفولانزای پرندگان که عمدتاً به آن آنفولانزای مرغی (bird flu) نیز میگویند، ویروسی از خانواده ارتومیکسوویریده (نام Orthomyxoviridae) است که بیشتر طیور را درگیر می‌کند. این ویروس بنا به نوع زیرگروه (subtype) آن علائم مختلفی در پرندگان آلوده ایجاد می‌کند. ویروس آنفولانزای پرندگان با بیماری‌زایی کم دارای علائم جزئی یا حتی بدون هیچ علامتی است. اما در ویروس آنفولانزای پرندگان با بیماری‌زایی بالا علائم جدی، سرعت انتشار بالا و مرگ و میر نیز بالا است. از طرفی بیشتر زیرگروه‌های این ویروس، مشترک بین انسان و حیوان نیست. با این‌حال برخی گونه‌های HPAI توانایی آلوده کردن انسان را نیز دارد که تهدیدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.
آنفولانزای پرندگان (avian influenza) یک بیماری بسیار مسری ویروسی است. این ویروس تمامی پرندگان، اعم از اهلی و وحشی به ویژه پرندگان آبزی را در بر می‌گیرد. همچنین پرندگان اهلی همچون جوجه‌ها، بوقلمون‌ها، قرقاول‌ها، بلدرچین‌ها، اردک‌ها، غازها را آلوده می‌کند. متاسفانه این ویروس قابلیت انتقال به انسان و حیوان را نیز دارد. این بیماری به زیرگروه متعددی از ویروس تقسیم می‌شود (از جمله H5N1، H5N3، H5N8 و غیره) که ویژگی‌های ژنتیکی آنها به سرعت تکامل می‌یابد. ویروس آنفولانزای پرندگان در سراسر جهان شایع است، اما زیرگروه‌های آن در مناطق مختلف متفاوت است.
طبقه‌بندی زیرگروه‌های بیماری آنفولانزای طیور
ویروس آنفولانزای مرغی براساس توانایی و شدت بیماری‌زایی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
آنفولانزای پرندگان خفیف (LPAIV): که پاتوژن پایین با علائم بالینی کمی دارد؛ و یا هیچ علائم بالینی ایجاد نمی‌کند.
آنفولانزای پرندگان حاد (HPAIV): که در زیرگروه‌های (H5 و H7) از نوع A است. این ویروس نه تنها میتواند علائم بالینی شدیدی داشته باشد، بلکه احتمال مرگ و میر آن نیز بالا است.
ویروس‌ها با عوامل اصلی تعیین کننده آنتی ژن، H (برای هماگلوتینین) و N (نورآمینیداز) توصیف می‌شوند. سویه نگران کننده فعلی H5N1 بسیار بیماری‌زا است. در پرندگان عمدتاً با زیرگروه‌های H5 و H7 سروکار داریم. مشخص شده است که زیرگروه‌های ویروس LPAI H5 و H7 می‌توانند به شکل بسیار بیماری‌زا که باعث مرگ و میر در پرندگان می‌شود جهش پیدا کند.
علائم آنفولانزای مرغی در پرندگان
شناخت زودهنگام علائم آنفولانزای مرغی برای کنترل شیوع بیماری و نجات گله بسیار حیاتی است. نشانه‌های بیماری می‌توانند متفاوت باشند؛ گاهی بسیار خفیف و پنهان هستند و گاهی به سرعت کشنده. به همین دلیل، در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، باید فوراً با دامپزشک خود یا اداره بهداشت حیوانات محلی تماس بگیرید. تشخیص زودهنگام و اطلاع‌رسانی سریع، تنها راه برای جلوگیری از شیوع گسترده و کاهش خسارات احتمالی است.
در ادامه، علائم آنفلوانزای مرغی در مرغ و طیور را بر اساس نوع پرنده بررسی می‌کنیم تا بتوانید با دقت بیشتری وضعیت گله خود را ارزیابی کنید.
علائم آنفولانزا در مرغ گوشتی و مرغ بومی
در مرغ‌های گوشتی و بومی، علائم بیماری به شدت به نوع ویروس بستگی دارد:
- در نوع کم‌خطر آنفولانزای پرندگان (LPAI): نشانه‌ها معمولاً جزئی و خفیف هستند. ممکن است بی‌حالی، کاهش اشتهای جزئی یا مشکلات تنفسی خفیف مانند عطسه و سرفه مشاهده شود. تشخیص این نوع بیماری تنها با مشاهده علائم بالینی بسیار دشوار است.
- در نوع فوق‌حاد و کشنده آنفلوآنزای مرغی (HPAI): علائم بسیار ناگهانی و شدید هستند. بسیاری از مرغداران می‌پرسند: آیا آنفولانزای مرغی کشنده است؟ پاسخ در علائم این نوع بیماری نهفته است. اولین و مهم‌ترین نشانه، مرگ ناگهانی و دسته‌جمعی طیور است که میتواند بخش بزرگی از گله را در مدت کوتاهی از بین ببرد. پرندگان بیمار علاوه بر کسالت و بی‌حالی شدید، علائمی مانند اسهال شدید و آبکی (که میتواند به رنگ سبز مایل به زرد یا حتی خونی باشد)، مشکلات شدید تنفسی مانند نفس‌نفس زدن، و تورم در اطراف سر و چشم‌ها را نشان می‌دهند. به همین دلیل مرغ دچار کاهش وزن، نیز خواهد شد که این موضوع بر عملکرد پرورش مرغ گوشتی موثر خواهد بود. یکی از نشانه‌های مشخص این نوع بیماری، کبود شدن (سیانوز) تاج و ریش پرندگان است. گاهی علائم شدید گوارشی آنفولانزا به قدری شبیه به بیماری‌های دیگر مانند آنتریت نکروز طیور است که ممکن است با آن اشتباه گرفته شود. اما نکته مهم این است که آنفولانزا اغلب با علائم تنفسی و عصبی جدی نیز همراه است که در آنتریت نکروز مشاهده نمی‌شود.
علائم آنفلوانزای طیور در مرغ تخم‌گذار
- در نوع کم‌خطر انفولانزای مرغی (LPAI): یکی از بارزترین علائم در مرغ‌های تخم‌گذار، افت ناگهانی در تولید تخم‌مرغ (بیش از ۵ درصد) است. همچنین ممکن است تخم‌مرغ‌ها پوسته نازک یا بدشکلی داشته باشند.
- در نوع فوق‌حاد و کشنده (HPAI): در این نوع، افت تولید تخم‌مرغ با شروع سریع علائم بالینی و افزایش بسیار بالای نرخ مرگ و میر همراه است. پرندگان قبل از مرگ ممکن است افسرده به نظر برسند و پرهایشان پف‌کرده باشد.
علائم آنفلوانزای پرندگان در بوقلمون و سایر طیور
در بوقلمون‌ها و پرندگانی مانند قرقاول و بلدرچین، علاوه بر علائم تنفسی و گوارشی، علائم عصبی نیز شایع است. این علائم می‌توانند شامل لرزش، کج شدن گردن، فلج شدن بال‌ها و عدم تعادل باشند. همچنین، پرندگان آبزی وحشی مانند اردک‌ها و غازها ممکن است به ویروس آلوده باشند، اما به ندرت علائم بالینی از خود نشان دهند. این موضوع آنها را به ناقلینی خطرناک برای انتقال بیماری به طیور اهلی تبدیل می‌کند.
انتقال و انتشار آنفولانزای مرغی در طیور
یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها درباره این بیماری این است که آنفولانزای مرغی چگونه منتقل می‌شود؟ ویروس آنفولانزای پرندگان (AI) بسیار مسری است و به سرعت از طریق عوامل مختلف بین پرندگان و حتی در شرایط خاص به انسان سرایت می‌کند. عوامل بسیاری در گسترش این بیماری نقش دارند، از جمله پرندگان وحشی مهاجر، بازارهای پرندگان زنده و تجارت بین‌المللی طیور.
- انتقال از طریق تماس مستقیم این شایع‌ترین راه سرایت است.پرندگان سالم از طریق تماس مستقیم با پرندگان آلوده، به ویژه از طریق ترشحات بینی، دهان و چشم آنها، مبتلا می‌شوند.
- انتقال از طریق تماس غیرمستقیم ویروس آنفولانزا مقاومت بالایی دارد و میتواند برای مدت طولانی، به ویژه در دماهای پایین، زنده بماند. به همین دلیل، انتقال غیرمستقیم یکی از خطرناک‌ترین راه‌ها برای شیوع بیماری در سطح یک منطقه است. ویروس میتواند از طریق موارد زیر به گله منتقل شود:
- مدفوع پرندگان آلوده: فضولات طیور یکی از منابع اصلی انتشار ویروس است و به‌راحتی میتواند آب، خوراک و محیط مرغداری را آلوده کند.
- وسایل و تجهیزات آلوده: ابزار و تجهیزات مزرعه، کامیون‌های حمل‌ونقل و حتی لباس و کفش کارگران می‌توانند ویروس را از یک مرغداری به مرغداری دیگر منتقل کنند.
- انتقال از طریق هوا: ذرات ریز گرد و غبار یا قطرات تنفسی پرندگان آلوده می‌توانند در هوا پراکنده شده و باعث انتقال ویروس شوند.
نقش کلیدی پرندگان وحشی در انتشار بیماری
پرندگان وحشی مهاجر نقش مهمی در گسترش جهانی آنفولانزای مرغی دارند و اغلب ویروس را بین کشورها و مناطق جابه‌جا می‌کنند. این پرندگان، به ویژه پرندگان آبزی، معمولاً خودشان علائم بیماری را نشان نمی‌دهند، اما ویروس را در بدن خود حمل می‌کنند و با آلوده کردن آب برکه‌ها و تالاب‌ها، آن را به طیور اهلی منتقل می‌نمایند. بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH)، آنفولانزای پرندگان با بیماری‌زایی بالا، در سپتامبر کمترین شیوع را دارد، در اکتبر شروع به افزایش می‌کند و در فوریه به اوج خود می‌رسد که این الگوی فصلی به طور مستقیم با الگوهای مهاجرت پرندگان وحشی مرتبط است.
در نهایت، مدیریت صحیح بهداشت و جلوگیری از ورود عوامل خارجی، کلید اصلی پیشگیری از انتشار این بیماری در گله شماست.
درمان آنفلوانزای مرغی در پرندگان
یکی از دغدغه‌های اصلی مرغداران این است که درمان آنفولانزای مرغی در مرغ و مرغداری‌ها چگونه انجام می‌شود؟ متأسفانه باید گفت که برای این بیماری هیچ درمان اختصاصی و قطعی وجود ندارد. ویروس آنفولانزای پرندگان به گونه‌ای است که پس از ورود به بدن پرنده به‌سرعت تکثیر می‌شود و داروی خاصی برای از بین بردن آن وجود ندارد. در واقع، اقدامات اصلی بر مدیریت و کنترل بیماری متمرکز است.
راهکارهای اصلی و رسمی برای کنترل بیماری
متاسفانه اگر مرغ یا پرنده به ویروس آنفولانزای مرغی حاد مبتلا باشد، به علت رشد سریع بیماری معمولاً با تلفات بالا روبرو خواهیم بود. طی دو یا سه روز، علائم با شدت بالا و قدرت سرایت زیاد در گله مشاهده می‌شود. در چنین شرایطی، اقدامات زیر برای کنترل آن ضروری است:
- تشخیص سریع و جداسازی: اولین و مهم‌ترین اقدام، جداسازی فوری پرندگان مشکوک و جلوگیری از تماس آنها با پرندگان سالم است.
- معدوم‌سازی گله‌های آلوده: در صورت تایید ابتلا به سویه فوق حاد (HPAI)، معمولاً کل گله را معدوم می‌کنند تا از انتشار بیشتر بیماری جلوگیری شود.
درمان‌های حمایتی طیور در برابر آنفولانزای مرغی
با وجود عدم وجود درمان قطعی برای درمان آنفولانزای مرغ گوشتی و سایر طیور، می‌توان از اقدامات حمایتی زیر برای کاهش تلفات و بهبود شرایط گله استفاده کرد:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: این داروها ویروس را از بین نمی‌برند، اما برای جلوگیری از عفونت‌های ثانویه باکتریایی به کار می‌روند، زیرا پرنده ضعیف شده و مستعد ابتلا به عفونت‌های دیگر می‌شود.
- ویتامین‌ها و مکمل‌ها: استفاده از مولتی‌ویتامین‌ها و الکترولیت‌ها باعث تقویت سیستم ایمنی پرنده می‌شود و توان بدن برای مقابله با بیماری را افزایش می‌دهد.
- بهبود شرایط نگهداری: تهویه مناسب، بستر خشک و غذای سالم به پرندگان کمک می‌کند تا راحت‌تر بیماری را تحمل کنند.
تفاوت رویکرد درمانی آنفولانزای پرندگان در مرغ گوشتی و مرغ تخم‌گذار
- انفولانزا در مرغ گوشتی: هدف اصلی، کاهش تلفات و رساندن پرنده‌ها به وزن بازار در سریع‌ترین زمان است. از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه استفاده می‌شود. توجه به دوره پرهیز از مصرف داروها در مرغ گوشتی بسیار مهم است تا گوشت آلوده وارد بازار نشود.
- انفولانزا مرغ تخم‌گذار: هدف اصلی، حفظ سلامت گله و ادامه تولید تخم‌مرغ باکیفیت است. از آنتی‌بیوتیک‌های ملایم‌تر با دوره پرهیز کوتاه‌تر استفاده می‌شود، زیرا برخی داروها می‌توانند به تخم‌مرغ منتقل شوند. همچنین، استفاده از مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌ها برای جلوگیری از افت تولید تخم‌مرغ اهمیت دارد.
آیا درمان خانگی آنفولانزای مرغی در طیور امکان‌پذیر است؟
پاسخ به این سؤال قاطعانه خیر است. درمان خانگی آنفولانزای مرغی با روش‌های سنتی یا داروهای معمولی امکان‌پذیر نیست. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها فقط عفونت‌های ثانویه را کاهش می‌دهد و هیچ اثری بر ویروس اصلی ندارد. بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، باید سریعاً به دامپزشک اطلاع دهید.
پیشگیری از آنفولانزای مرغی در مرغداری
از آنجا که هیچ درمان قطعی برای آنفولانزای پرندگان وجود ندارد، پیشگیری تنها راه مؤثر برای حفاظت از گله و جلوگیری از خسارات اقتصادی سنگین است. مهم‌ترین اصل در پیشگیری از این بیماری، رعایت دقیق اصول امنیت زیستی (Biosecurity) است که به معنی جلوگیری از ورود ویروس به داخل مزرعه است.
در ادامه، مهم‌ترین اقداماتی که هر مرغدار باید برای کاهش خطر ابتلا به بیماری انجام دهد، آمده است:
- کنترل رفت‌وآمد افراد و وسایل نقلیه
- محدود کردن ورود و خروج: تنها افراد ضروری باید اجازه ورود به محوطه مرغداری را داشته باشند.
- استفاده از لباس و کفش اختصاصی: افراد باید قبل از ورود به سالن‌ها، لباس و کفش تمیز و ضدعفونی‌شده بپوشند. حوضچه‌های ضدعفونی در ورودی‌ها باید به صورت روزانه شارژ شوند.
- ضدعفونی وسایل نقلیه: وسایل نقلیه، به‌ویژه کامیون‌های حمل طیور، باید قبل از ورود به مزرعه شسته و ضدعفونی شوند.
- حفاظت از محیط و طیور
- جلوگیری از ورود پرندگان وحشی: پرندگان وحشی اصلی‌ترین ناقلان ویروس هستند. از نصب توری، فنس و سایر موانع برای جلوگیری از ورود آنها به سالن‌ها استفاده کنید.
- نظافت و ضدعفونی محیط: بهداشت و ضدعفونی منظم محیط و تجهیزات، یکی از اصلی‌ترین اقدامات پیشگیرانه است. کف، دیوارها، قفس‌ها، و ابزارهای مورد استفاده باید به صورت دوره‌ای با مواد ضدعفونی‌کننده استاندارد شسته شوند.
- تهویه مناسب: تهویه هوای سالن مرغداری بسیار حیاتی است. تهویه مناسب به کاهش گرد و غبار و ذرات معلق در هوا کمک می‌کند که میتواند حاوی ویروس باشند. همچنین، این کار باعث کاهش استرس در پرندگان و افزایش مقاومت آنها می‌شود.
- مراقبت از آب و خوراک: منابع آب و دان باید به صورت منظم تمیز شوند و از آلوده شدن آنها توسط فضولات پرندگان وحشی جلوگیری شود.
مقاله: روش صحیح ضدعفونی مرغداری
- مدیریت گله و واکسیناسیون آنفولانزای مرغی
- مدیریت بهداشتی گله: رعایت نظافت بستر و مدیریت صحیح دما و رطوبت به سلامت گله کمک کرده و مقاومت آنها را در برابر بیماری افزایش می‌دهد.
- واکسیناسیون: واکسن یک ابزار پیشگیرانه است که میتواند از شدت بیماری و میزان تلفات بکاهد، اما به تنهایی کافی نیست و باید به عنوان بخشی از یک برنامه جامع امنیت زیستی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از واکسن تابع سیاست‌های دامپزشکی هر کشور است.
در نهایت، گزارش سریع موارد مشکوک به سازمان‌های دامپزشکی محلی، اولین و مهم‌ترین گام برای مهار بیماری در مراحل اولیه و جلوگیری از شیوع گسترده آن است.
مقاله: روش صحیح واکسیناسیون مرغ
نحوه سرایت آنفولانزای پرندگان به انسان
بیماری آنفولانزای پرندگان یا مرغی در اصل یک بیماری مخصوص طیور است، اما در شرایط خاص میتواند به انسان نیز منتقل شود. در پاسخ به این سوال که آیا آنفولانزای پرندگان به انسان سرایت می‌کند؟ باید گفت که انتقال در نوع خفیف بیماری به انسان رخ نمی‌دهد، اما در نوع حاد (HPAI) قابل انتقال به انسان است، هرچند که بسیار نادر است و معمولاً تنها زمانی رخ می‌دهد که فرد تماس مستقیم و طولانی‌مدت با پرندگان آلوده یا محیط بسیار آلوده داشته باشد.
راه‌های اصلی انتقال به انسان
انتقال ویروس به انسان عمدتاً از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با پرندگان بیمار یا مرده صورت می‌گیرد. این امر به‌ویژه برای افرادی که به‌طور مستقیم با طیور بیمار کار می‌کنند (مانند مرغداران یا دامپزشکان) ریسک بیشتری دارد. ویروس میتواند از طریق موارد زیر به انسان منتقل شود:
- تماس مستقیم با پرندگان: دست زدن به پرندگان آلوده، بیمار یا مرده (مرغ، خروس، اردک، بوقلمون و پرندگان زینتی).
- تماس با فضولات و ترشحات: تماس با مدفوع، ترشحات بینی، دهان و چشم پرندگان که ویروس در آنها به مقدار زیاد وجود دارد.
- وسایل و محیط آلوده: لمس وسایل و محیط آلوده مثل قفس، ظروف دان و آب و لباس کارگران مرغداری.
- کشتار و پرکنی: کشتار یا آماده‌سازی طیور آلوده برای پخت و پز، بدون استفاده از ماسک، دستکش و لباس ایمنی.
- بازارهای پرندگان زنده: در صورت سفر به کشورهایی که آنفولانزای مرغی در آنها شایع شده است، از رفتن به این بازارها خودداری کنید.
نکته مهم: آنفولانزای مرغی از طریق مرغ یا تخم‌مرغی که کاملاً پخته شده، حتی در مناطق شیوع بیماری منتقل نمی‌شود. ویروس آنفولانزا با پخت‌وپز از بین می‌رود.
علائم آنفولانزای مرغی در انسان معمولاً شبیه به آنفولانزای فصلی است و شامل تب بالا، سرفه، گلودرد، بدن‌درد و خستگی می‌شود. در موارد شدیدتر، ممکن است به مشکلات تنفسی جدی و ذات‌الریه منجر شود.
برخلاف پرندگان، برای درمان آنفولانزای پرندگان در انسان، داروهای ضدویروسی مانند تامیفلو (oseltamivir) وجود دارد که در صورت مصرف زودهنگام و با تجویز پزشک میتواند به کاهش شدت و مدت بیماری کمک کند. با این حال، بهترین راهکار برای انسان نیز پرهیز از تماس با پرندگان بیمار و رعایت کامل بهداشت فردی است.
علائم آنفلوانزای مرغی در انسان
سایت WHO بیان کرده است که انسان می‌توانند به ویروس‌های آنفلوانزای پرندگان، خوکی و دیگر آنفولانزا آلوده شوند. در صورت قرار گرفتن در معرض ویروس‌های آنفولانزای حیوانی، بدن انسان میتواند منجر به عفونت و بیماری شود – از علائم خفیف آنفلوانزای پرندگان در انسان می‌توان به التهاب چشم تا علائم شدید و حاد تنفسی و یا مرگ اشاره کرد. شدت بیماری به ویروس عامل عفونت و ویژگی‌های فرد آلوده بستگی دارد. ویروس‌های آنفلوانزای مشترک بین انسان و دام در حال حاضر هنوز انتقال پایدار از فرد به فرد را نشان نداده‌اند. از آنجایی که ویروس‌های آنفولانزا دارای یک مخزن طبیعی در پرندگان آبزی هستند، ریشه کن کردن آنها غیرممکن است.
علائم آنفولانزای پرندگان در انسان شبیه آنفولانزای انسانی است. بطور کلی علائم آنفولانزای پرندگان در انسان خیلی سریع ظاهر می‌شود و شامل موارد زیر است:
• دمای بسیار بالا یا احساس گرما یا لرز (تب بیش از 38 درجه)
• ماهیچه‌های دردناک
• سردرد
• سرفه یا تنگی نفس
• گلو درد
• التهاب چشم (ورم ملتحمه)
• کسالت و بی‌حالی
• درگیری دستگاه تنفسی تحتانی
• زجر تنفسی
• تاکی پنه
• پنومونی یا ذات الریه
نکته: بیمارانی که دچار پنومونی می‌شوند، معمولا سابقه تماس با پرنده تلف شده و یا آلوده را داشته‌اند. در واقع پنومونی(ذات الریه) عفونتی است که کیسه‌های هوایی یک یا هر دو ریه را ملتهب می‌کند.
سایر علائم اولیه بیماری آنفولانزای مرغی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• اسهال
• دل درد
• درد قفسه سینه
• خونریزی از بینی و لثه
معمولاً 3 تا 5 روز طول می‌کشد تا اولین علائم پس از ابتلا ظاهر شوند. علائم بیماری آنفولانزای مرغی در انسان ممکن است، پس از چند روز عوارض شدیدتری مانند ذات الریه و سندرم دیستریس تنفسی حاد ایجاد کند. رسیدگی سریع به بیماری و استفاده از داروهای ضدویروسی می‌توانند در کنترل جلوگیری از شدت بیماری کمک‌کننده باشد. چرا که متاسفانه این بیماری میتواند منجر به مرگ بیمار نیز شود.
با توجه به موارد ذکر شده، در صورت ظهور علائم فوراً به پزشک مراجعه کنید. حتما اطلاعات کامل را در اختیار پزشک معالج خود قرار دهید. اطلاعات لازم که برای درمان و تشخیص بهتر بیماری آنفولانزای مرغی در انسان باید به پزشک معالج داده شود، به شرح زیر است:
• اگر به مناطق آلوده به ویروس آنفولانزای پرندگان سفر کرده‌اید.
• نزدیک شدن به پرنده زنده یا مرده تا فاصله یک متر
• ارتباط نزدیک با هر شخصی که درگیر بیماری تنفسی حاد داشته
• ارتباط نزدیک با هر شخصی که به شکل غیرمنتظره‌ای فوت کرده و در مکان شیوع بیماری بوده، یا با افرادی در آن منطقه تماش داشته است.
برای تایید نهایی آنفلوانزای پرندگان آزمایشات زیر انجام می‌شود:
• نمونه گیری از مخاط بینی یا حلق به وسیله سواب بینی
• اگر بیمار سرفه همراه خلط داشته باشد، از خلط برای آزمایش استفاده می‌شود.
در صورتی که نتیجه آزمایش منفی باشد، بعید است که بیمار مبتلا به بیماری آنفلوانزای مرغی باشد.
راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری آنفلوانزای پرندگان یا مرغی به انسان
رعایت بهداشت برای جلوگیری از انتقال آنفلوانزای پرندگان بسیار مهم است، بخصوص در زمان شیوع بیماری. بطور کل برای جلوگیری از انتقال آنفولانزای پرندگان به انسان به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
• حتما در اغلب مواقع دست‌های خود را با آب و صابون گرم بشویید، علی‌الخصوص قبل و بعد از مصرف غذا، به ویژه طیور.
• از ظروف جداگانه برای گوشت خام و پخته استفاده کنید.
• مطمئن شوید که پخت گوشت کامل شده است.
• از تماس با طیور زنده خودداری کنید.
• به مدفوع پرندگان، طیور بیمار یا مرده، نزدیک نشوید و یا دست نزنید.
• به بازارهای محلی حیوانات زنده نروید
• از جابهجایی و انتقال پرندگان در سفر خودداری کنید.
• مرغ یا اردک خام یا نیمه پز نخورید.
• تخم‌مرغ خام نخورید.
نکته: واکسن آنفولانزای پرندگان برای انسان وجود ندارد. از طرفی واکسن آنفلوانزای فصلی از انسان در برابر آنفولانزای مرغی محافظت نمی‌کند.
همچنین PANAFTOSA توصیه کرده است، تیم‌های فعال در زمینه آنفلوانزای حیوانی باید برای مواقع اضطراری آموزش دیده و منابع لازم برای انجام کار را دارا باشند. به علاوه بسیار مهم است که پرورش‌دهندگان طیور امنیت زیستی را در مجموعه خود تقویت کنند. آنها باید پرندگان خود را در قرنطینه نگهدارند و یا از تماس بین طیور اهلی و پرندگان وحشی جلوگیری کنند. در عین حال بسیار مهم است که دامداران نیز بیماری را در دام خود سریعا تشخیص داده و به دامپزشک گزارش دهند. تا زمان تایید یا رد آنفولانزای پرندگان، اقدامات لازم و مناسب صورت گیرد. همچنین خانواده‌های که برای مصرف شخصی خود از پرندگانی همچون مرغ و اردک نگهداری می‌کند، باید با نحوه تشخیص پرنده آلوده، اقدامات لازم و نحوه محافظت از خود آگاه باشند.
درمان آنفلوانزای پرندگان در انسان
اگر تصور می‌کنید که ممکن است به بیماری آنفولانزای مرغی مبتلا شده باشید، بهتر است در خانه بمانید یا در بیمارستان و جدا از دیگر بیماران از شما مراقبت شود. برای درمان و کنترل بیماری، داروهای ضد ویروسی به بیمار تجویز می‌شود. این داروها به کاهش دادن شدت بیماری، جلوگیری از عوارض بیشتر و افزایش شانس بقا کمک می‌کنند. همچنین گاهی این داروها به افرادی که در تماس با بیمار بوده‌اند (همچون همکاران و خانواده)، یا کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و افرادی که با پرندگان آلوده در تماس بوده‌اند، نیز تجویز می‌شود.
تاثیر جهانی آنفلوانزای پرندگان
شیوع آنفولانزای پرندگان میتواند عواقب سنگینی برای صنعت طیور، سلامت پرندگان وحشی، معیشت مرغداران و حتی تجارت بین‌الملل داشته باشد. بیماری آنفولانزای مرغی میتواند کل پرندگان یک مجموعه را از بین ببرد، بنابراین باعث خسارت سنگین در بخش کشاورزی می‌شود. از جمله خسارت‌های که آنفلوانزای مرغی موجب می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مرغداران – ممکن است مرگ و میر بالای 50 درصد را در گله خود تجربه کنند.
از دست دادن شغل – به دلیل خسارت‌های وارده به مرغداری، نیروی کار مشغول در صنعت مرغ ممکن است بیکار شوند. اثرات اقتصادی این ماجرا بخصوص در کشورهای در حال توسعه بیشتر خواهد بود.
افکار عمومی – به دلیل خسارت‌های وارد شده، افکار عمومی نسبت به خرید محصول از مناطق آسیب دیده کم خواهد شد. همچنین سفر و گردش نیست در این مکانها کاهش خواهد یافت.
کم شدن پروتئین – به دلیل شیوع ویروس آنفولانزای مرغی و آسیب دیدن پرندگان، باعث کاهش و هدر رفتن پروتئین خواهد شد. همچنین تجارت بین‌الملل پرندگان زنده و گوشت طیور محدود می‌شود که این موضوع نیز به شدت به اقتصاد منطقه تاثیر می‌گذارد.
تاثیر بر سلامت حیوانات – در شرایط شدید بیماری با نرخ تلفات بالا، این ویروس به شدت بر سلامت طیور و پرندگان وحشی تاثیر می‌گذارد. این موضوع بخصوص برای حفظ حیوانات در حال انقراض بسیار مهم است. به علاوه درگیری پرندگان وحشی با ویروس آنفولانزای مرغی به‌طور بالقوه تاثیر مخربی بر تنوع زیستی اکوسیستم می‌گذارد.
خطر سلامت انسان – معمولا افرادی که تماس مستقیم و نزدیک با پرندگان دارند و یا زمانی که محیط به شدت آلوده است، در معرض خطر ابتلا با آنفولانزا پرندگان هستند.
سوالات متداول درباره آنفلوانزای پرندگان یا آنفولانزای مرغی
نقش پرندگان وحشی در شیوع آنفلوانزای پرندگان چیست؟
پرندگان وحشی مهاجر به ویژه پرندگان آبزی میزبان (waterfowls) منبع ویروس آنفلوانزای هستند. بسته به نوع ویروس و گونه پرنده، ویروس میتواند برای پرنده بی‌ضرر و یا کشنده باشد. در شرایطی که پرندگان بدون علامت و یا دارای علائم کم بیماری هستند، ممکن است ویروس بین کشورهای همسایه و فواصل مسیرهای مهاجرت خود پخش کنند.
اصلی‌ترین گونه‌ها در چرخه پخش ویروس آنفلوانزای مرغی، پرندگان آبزی همچون مرغ‌های دریایی و پرندگان ساحلی هستند. در عین حال این ویروس به راحتی در بین تمامی گونه‌های مختلف منتقل می‌شود. به همین دلیل بهتر است پرندگان پرورشی را در فضایی قرنطینه نگهداری کنیم.
آیا این نگرانی وجود دارد که ویروس آنفولانزای پرندگان در میان حیوانات غیر از طیور منتشر شود؟
بله، مواردی همانند نوع A(H5N1) هم در پستانداران، حیوانات وحشی و اهلی بروز می‌کند. سازگاری ویروس به ویژه در بدن پستانداران که از نظر بیولوژیکی به انسان نزدیکتر هستند، نگران کننده است. به همین دلیل نظارت منطقه‌ای، ملی و جهانی از نزدیک بر ویروس در حال گردش در منطقه نظارت داشته باشد تا تغییرات احتمالی و سازگاری ویروس با انسان را شناسایی کند. این موارد نه فقط A(H5N1)، بلکه تمامی زیرگروه‌های آنفلوانزای مرغی و همچنین سایر آنفلوانزاهای مشترک بین انسان و حیوان مانند آنفلوانزای خوکی را نیز در بر می‌گیرد.
چرا مراقبت از حیوانات و تشخیص زود هنگام بیماری بسیار مهم است؟
نظارت بر حیوانات و پرندگان به ما کمک می‌کند تا بدانیم کدام گروه آنفلوانزای در منطقه در گردش است. این موضوع ما را قادر می‌سازد تا حضور ویروس‌های مشترک بین انسان و دام که معروف به زُئونوز هستند را زودتر تشخیص دهیم. چرا که این نوع ویروس‌ها غالبا در حال تغییر هستند، تا سازگاری بیشتر پیدا کرده و قابلیت انتقالشان بیشتر می‌شود. تمامی این موارد بر سلامت عمومی بسیار حائز اهمیت است. در واقع تشخیص زودهنگام بیماری به کشورها این اجازه را می‌دهد تا نسبت به انجام اقدامات پیشگیرانه سریعاً وارد عمل شده و خطر انتقال و انتشار ویروس آنفولانزای مرغی را کاهش دهند.
آیا پرندگان یا سایر حیوانات مبتلا به آنفولانزای پرندگان باید معدوم شوند؟
بله، هم سازمان جهانی بهداشت حیوانات WOAH و هم سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد یا فائو FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) توصیه به معدوم‌سازی طیور خانگی می‌کند. گرچه این تنها راهکار برای کنترل و ریشه‌کن کردن ویروس نیست. قرنطینه مناسب حیوانات، محدود کردن در جابهجایی حیوانات، تقویت پروتکل‌های امنیت زیستی و نظارت شدید در مناطق نزدیک به شیوع بیماری از دیگر عوامل مهم در کنترل بیماری است. راهکارهای ارائه شده برای تمام مناطق درگیری یکسان نیست. بسته به جمعیت حیوانات، زمینه‌های اپیدمیولوژیک، دسترسی به حیوانات به خصوص به حیوانات با ارزش اقتصادی بالا این اقدامات میتواند متفاوت باشد.
برخی از کشورها در سراسر جهان پیش از شیوع این بیماری اقدام به واکسیناسیون طیور می‌کنند. آیا واکسیناسیون برای حیوانات توصیه می‌شود؟
آنچه مسلم است واکسیناسیون علیه آنفلوانزای پرندگان در طیور ابزاری مهم در کنترل برزو بیماری و مرگ و میر پرندگان است. البته ذکر این نکته مهم است، که کشورها باید مناسب‌ترین واکسن را بنا به نوع ویروس شایع شده در منطقه، تزریق کنند. به این تکنیک استراتژی واکسیناسیون می گویند. بطور مثال جمعیت حیوانات که باید واکسینه شوند را تعیین کرده و از کافی بودن آن اطمینان حاصل می‌کنند. نظارت بر تشخیص هرگونه انتقال احتمالی و همچنین نظارت بر تشخیص تغییرات ویروس.
برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به بیماری آنفولانزای مرغی چه باید کرد؟
بهترین روش سعی بر کنترل ویروس آنفولانزای مرغی است. تمامی افرادی که با پرندگان وحشی و اهلی کار می‌کنند، باید دانش کافی در زمینه امنیت زیستی و ایمنی زیستی را داشته باشند. تمامی فعالان و پرسنل فعال در تولید و پرورش طیور باید آموزش‌های لازم را بدانند و با پروتکل‌ها آشنا باشند. علاوه بر دانستن و رعایت پروتکل‌ها، کارگران مشغول در این صنعت باید از تجهیزات حفاظتی مناسب برای جابهجایی پرندگان، از جمله لباس‌های حفاظتی خاص، دستکش و ماشک استفاده کنند. در صورت برخورد با پرنده وحشی یا اهلی مرده، در حال مرگ و یا بیمار از دست زدن به آن به شدت خودداری کنید و بلافاصله این مورد را به دامپزشکی رسمی گزارش دهید.
