بیماری آسیت طیور یا آب شکم مرغ چیست
آسیت طیور یک نوع سندروم در طیور است. در واقع سندرم، گروهی از علائم و نشانه‌هایی است که با هم همراه هستند، اما دلیل و مسیر درمانی مشخصی ندارند. آسیت یک بیماری غیرمسری است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، پرورش، تغذیه، رشد سریع، میزان دما و اکسیژن موجود در هوا در پرنده ایجاد می‌شود. آسیت هم می‌تواند جنبه ژنتیکی داشته باشد و هم متابولیکی. سندروم آسیت بیشتر در مکان‌های با تهویه هوای کم، مناطق مرتفع، طیور با رشد سریع و پرندگان مبتلا به بیماری‌های تنفسی مستعد است.
آسیت طیور (آب‌آوردگی شکم مرغ) چیست؟
آسیت طیور (به انگلیسی: Ascites in poultry) که در اصطلاح عامیانه به آن آب‌آوردگی شکم مرغ یا آب شکم مرغ نیز گفته می‌شود، یک سندرم متابولیکی مهم و پیچیده در صنعت پرورش طیور، به خصوص در جوجه‌های گوشتی با رشد سریع است. این عارضه در واقع به تجمع غیرطبیعی مایع (پلاسما یا لنف) در حفره شکمی پرنده اشاره دارد. این مایع معمولاً زرد رنگ، شفاف و گاهی همراه با لخته‌های فیبرین است. آسیت یک سندرم است؛ به این معنی که گروهی از علائم و نشانه‌ها را شامل می‌شود که با هم همراه هستند، اما لزوماً دلیل و مسیر درمانی کاملاً مشخص و واحدی ندارند.
این سندرم می‌تواند هم جنبه ژنتیکی داشته باشد و هم متابولیکی. آسیت یک بیماری غیرمسری است و عمدتاً تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، مدیریتی، محیطی و تغذیه‌ای، میزان دما و اکسیژن موجود در هوا در پرنده ایجاد می‌شود. طیور در مکان‌هایی با تهویه هوای کم، مناطق مرتفع، جوجه‌های با رشد سریع و پرندگان مبتلا به بیماری‌های تنفسی بیشتر مستعد ابتلا به آسیت هستند.
علت آسیت طیور: چرا آب آوردگی شکم مرغ رخ می‌دهد؟
آسیت طیور، غیرمسری و غیرقابل انتقال بوده و ریشه اصلی آن در ناتوانی بدن پرنده برای رساندن اکسیژن کافی به بافت‌ها و اندام‌ها (هیپوکسی) نهفته است. این کمبود اکسیژن، زنجیره‌ای از واکنش‌های فیزیولوژیکی را آغاز می‌کند که در نهایت به تجمع مایع در حفره شکمی منجر می‌شود و می‌تواند باعث مرگ و میر، به خصوص در سنین 5 تا 7 هفتگی شود. همچنین این بیماری در جوجه‌های نر بیشتر اتفاق می‌افتد.
همه علل آسیت طیور در نهایت به افزایش فشار خون در سرخرگ‌های ریوی (فشار خون ریوی یا Pulmonary Hypertension) و نارسایی قلبی ختم می‌شوند. هنگامی که فشار خون در ریه‌ها بالا می‌رود، بطن راست قلب برای پمپاژ خون باید با قدرت بیشتری کار کند. این فشار مداوم به مرور زمان باعث بزرگ شدن و خستگی بطن راست (هیپرتروفی بطن راست) و در نهایت نارسایی قلب راست می‌شود. این نارسایی، منجر به برگشت خون و افزایش فشار در وریدهای اصلی، به‌ویژه در کبد، شده و باعث نشت مایع پلاسما به حفره شکمی و ایجاد آسیت می‌شود.
عوامل کلیدی موثر بر بروز آسیت:
عوامل زمینه‌ساز آسیت طیور را می‌توان در چهار دسته اصلی طبقه‌بندی کرد:
- کمبود اکسیژن (هیپوکسی): محرک اصلی هیپوکسی اصلی‌ترین دلیل بروز آسیت در طیور است. شرایط مختلفی می‌تواند به این کمبود اکسیژن منجر شود:
- ارتفاع بالا: در مناطق کوهستانی یا با ارتفاع زیاد، فشار جزئی اکسیژن در هوا کمتر است و این باعث کاهش اکسیژن در خون پرنده و افزایش فشار خون ریوی می‌شود.
- تهویه نامناسب سالن: هوای کثیف، افزایش غلظت گازهای مضری مانند آمونیاک، دی‌اکسید کربن و حتی مونوکسید کربن تولید شده از دستگاه‌های گرمایشی (brooder)، و کاهش سطح اکسیژن در سالن، مانع جذب کافی اکسیژن توسط پرنده می‌شود.
- دمای پایین سالن (استرس سرمایی): هوای سرد باعث افزایش متابولیسم پرنده برای حفظ دمای بدن می‌شود که این نیاز به اکسیژن بیشتری ایجاد می‌کند. استرس سرمایی، حتی در کوتاه‌مدت، می‌تواند استعداد ابتلا به آسیت را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد.
- تراکم بالای جوجه در سالن: تراکم زیاد پرندگان، فضای تهویه را کاهش داده و رقابت برای اکسیژن را افزایش می‌دهد.
- گرد و غبار و آلاینده‌ها: وجود زیاد گرد و غبار یا عوامل بیماری‌زا در هوا می‌تواند به سیستم تنفسی آسیب زده و جذب اکسیژن را مختل کند.
- عوامل ژنتیکی و سرعت رشد بالا: نژادهای جوجه‌های گوشتی امروزی برای رشد بسیار سریع اصلاح شده‌اند. این رشد فوق‌العاده، نیاز متابولیکی بدن پرنده به اکسیژن را به‌شدت افزایش می‌دهد. متاسفانه، اندازه قلب و ریه‌های این پرندگان به نسبت رشد سریع عضلات و وزن بدنشان، به همان سرعت بزرگ نمی‌شوند. این عدم تناسب رشد اندام‌ها، فشار زیادی بر سیستم قلبی-عروقی وارد کرده و آن را مستعد نارسایی می‌کند. برخی خطوط ژنتیکی طیور ذاتاً بیشتر مستعد ابتلا به آسیت هستند.
- اختلالات متابولیکی و تغذیه‌ای: اهمیت جیره‌های متوازن نوع خوراک و جیره غذایی نقش مهمی در بروز آسیت دارد:
- جیره‌های غذایی با پروتئین و انرژی بالا: این جیره‌ها که برای رشد سریع طراحی شده‌اند، می‌توانند فشار بر سیستم قلبی-عروقی را افزایش دهند.
- سدیم بالا (نمک): مصرف بیش از حد نمک در جیره غذایی می‌تواند منجر به مسمومیت، افزایش فشار خون ریوی و در نتیجه آسیت شود.
- سموم قارچی (مایکوتوکسین‌ها): خوراک آلوده به سموم قارچی مانند آفلاتوکسین می‌تواند به کبد و سیستم عروقی پرنده آسیب زده و به بروز آسیت کمک کند. چربی احشایی (toxic fat) سمی و قطران زغال سنگ (coal tar) در مواد ضدعفونی‌کننده نیز از جمله سمومی هستند که می‌توانند باعث آسیت شوند.
- کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین E و C یا ماده معدنی سلنیوم می‌تواند بر سلامت قلب و عروق تأثیر منفی بگذارد.
- بیماری‌ها و عوامل عفونی: تاثیر بر سیستم تنفسی و قلبی گرچه کمتر رایج هستند، اما برخی عوامل عفونی نیز می‌توانند در بروز آسیت نقش داشته باشند:
- بیماری‌های تنفسی: عفونت‌های ویروسی (مثل برونشیت عفونی، نیوکاسل، آنفلوآنزا مرغی) یا باکتریایی (مانند E. coli و سالمونلا) که به ریه‌ها آسیب می‌رسانند، ظرفیت جذب اکسیژن را کاهش داده و زمینه را برای آسیت فراهم می‌کنند.
- عفونت‌های قارچی: برخی قارچ‌ها مانند آسپرژیلوس فومیگاتوس (مسبب آسپرژیلوزیس یا پنومونی جوجه‌کشی) می‌توانند به ریه‌ها آسیب برسانند.
- اندوتوکسین‌های باکتریایی: سمومی که توسط باکتری‌های گرم منفی تولید می‌شوند، می‌توانند باعث انقباض عروق ریوی و افزایش فشار خون ریوی شوند.
بطور کل آسیت ناشی از دو عامل ژنتیکی یا میکروارگانیسم است. در مورد آسیت ناشی از ژنتیک (ascites caused by genetics)، محدود کردن خوراک در جوجه مرغ‌ها اثر بیماری را کاهش می‌دهد. جوجه‌های که کندتر رشد می‌کنند، اکسیژن کمتری نیاز دارند، و اندامهای قلبی و ریوی اجازه می‌دهند تا به مرور رشد کرده و با نیازهای اکسیژنی پرنده سازگار شوند.
علائم بیماری آسیت در طیور
آسیت، که در میان پرورش‌دهندگان طیور به نام “آب آوردگی شکم” شناخته می‌شود، یک بیماری متابولیک و فیزیولوژیکی شایع، به خصوص در جوجه‌های گوشتی است. این عارضه به دلیل تجمع غیرطبیعی مایع در حفره شکمی پرنده رخ می‌دهد و اغلب نشان‌دهنده نارسایی قلبی-تنفسی است. آسیت نه تنها سلامت پرنده را به خطر می‌اندازد، بلکه با افزایش تلفات و کاهش بهره‌وری، ضررهای اقتصادی قابل توجهی به صنعت طیور وارد می‌کند. تلفات این بیماری می‌تواند بین 0.5 تا 20 درصد در گله متغیر باشد.. درک عمیق‌تر از عوامل زمینه‌ای و شناسایی به موقع علائم آسیت، برای مدیریت مؤثر گله و کاهش خسارات ضروری است. جوجه مرغ‌های مبتلا به بیماری آسیت معمولا کوچکتر از حد معمول، بی حال و با پرهای ژولیده هستند.
تشخیص زودهنگام آسیت با مشاهده دقیق علائم بالینی امکان‌پذیر است. در ادامه به مهمترین و بارزترین نشانه‌های آسیت در طیور اشاره می‌کنیم:
- بزرگ شدن و تورم شکم (دیستانسیون شکمی): شاخص‌ترین علامت آسیت، بزرگ شدن شکم طیور است که به دلیل تجمع مایع زرد رنگ، شفاف یا گاهی کدر در حفره بطنی رخ می‌دهد. هنگام لمس، شکم حالتی نرم و پر از مایع دارد. این تورم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و ممکن است با درد در ناحیه شکم همراه باشد.
- دشواری در تنفس و صداهای تنفسی: پرندگان مبتلا به آسیت اغلب دچار مشکلات تنفسی شدید می‌شوند. تجمع مایع به ریه‌ها و کیسه‌های هوایی فشار وارد کرده و فرآیند تنفس را دشوار می‌کند. ممکن است له‌له زدن (panting) همراه با صداهای غرغر از آنها مشاهده شود. این علائم می‌توانند شبیه به استرس گرمایی در جوجه‌ها باشند، اما در آسیت علت متفاوتی دارند. همچنین، ممکن است تنفس با دهان باز یا صدای خس‌خس از دستگاه تنفسی نیز شنیده شود.
- کاهش فعالیت و بی‌حالی (کم‌تحرکی): طیور بیمار به طور مشخص بی‌حال و کم‌تحرک هستند. تمایل به نشستن بیشتر دارند، از گله فاصله می‌گیرند و علاقه خود را به حرکت، جستجو برای غذا، و فعالیت‌های طبیعی از دست می‌دهند.
- کاهش مصرف خوراک و آب: اشتهای پرنده به شدت کاهش می‌یابد و کمتر غذا می‌خورد. همچنین ممکن است تمایل به نوشیدن آب نیز کمتر شود. این کاهش مصرف منجر به کاهش وزن، ضعف عمومی و تحلیل عضلات می‌شود.
- رنگ‌پریدگی تاج و ریش: به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها (که ناشی از نارسایی قلبی و مشکلات ریوی است)، تاج و ریش پرنده ممکن است رنگ‌پریده یا حتی متمایل به آبی (سیانوز) به نظر برسد.
- پرهای ژولیده و عدم رعایت بهداشت: پرندگان بیمار معمولاً به تمیزی پرهای خود اهمیت نمی‌دهند. پرهایشان ژولیده، کثیف و نامرتب به نظر می‌رسد که نشان‌دهنده ضعف عمومی و عدم توانایی در رسیدگی به خود است.
- مشکل در راه رفتن و لنگیدن: در موارد پیشرفته‌تر و زمانی که تجمع مایع در شکم بسیار زیاد باشد، اندازه شکم مانع راه رفتن طبیعی پرنده می‌شود و ممکن است پرنده با دشواری حرکت کند یا حالتی لنگان داشته باشد.
- مرگ و میر ناگهانی: در موارد شدید و پیشرفته آسیت، یا زمانی که پرنده تحت استرس قرار می‌گیرد، مرگ و میر ناگهانی در گله مشاهده می‌شود. این اتفاق اغلب بدون هیچ علامت قبلی واضحی رخ می‌دهد و می‌تواند تلفات زیادی به بار آورد.
تغییرات در مدفوع طیور مبتلا به آسیت
اگرچه تغییر در مدفوع به تنهایی یک نشانه مستقیم و اولیه آسیت نیست، اما می‌تواند به عنوان یک علامت غیرمستقیم و ثانویه در پرندگان بیمار مشاهده شود. این تغییرات اغلب ناشی از کاهش مصرف خوراک و آب و همچنین ضعف عمومی و مشکلات گوارشی احتمالی است:
- کاهش حجم مدفوع: به دلیل کاهش شدید اشتها و مصرف کمتر دان، حجم مدفوع دفع شده به طور محسوسی کاهش می‌یابد.
- تغییر قوام مدفوع: مدفوع ممکن است خشک‌تر از حالت عادی شود، یا برعکس، به دلیل مشکلات گوارشی ثانویه یا استرس فیزیولوژیک، آبکی و شل گردد.
- تغییر رنگ مدفوع: اگرچه آسیت به طور مستقیم رنگ مدفوع را تغییر نمی‌دهد، اما عوارض جانبی مانند مشکلات کبدی یا عفونت‌های همراه می‌توانند باعث تغییر رنگ (مثلاً زردی یا سبزی) شوند.
- ژولیدگی پرهای اطراف مقعد: به دلیل بی‌حالی و عدم رعایت بهداشت فردی، پرهای اطراف مقعد پرنده ممکن است کثیف و ژولیده به نظر برسند.
یافته‌های کالبدگشایی در طیور مبتلا به آسیت
برای تشخیص قطعی و درک بهتر پاتوفیزیولوژی آسیت مرغ، معاینه داخلی و کالبدگشایی طیور تلف شده بسیار کمک‌کننده است. یافته‌های رایج شامل:
- تجمع مایع در حفره شکمی: وجود مقدار زیادی مایع زرد رنگ یا کهربایی در حفره بطنی، مشخصه اصلی آسیت است.
- بزرگ شدن بطن راست قلب: این شایع‌ترین یافته قلبی است که نشان‌دهنده نارسایی قلبی راست و ناتوانی در پمپاژ خون به ریه‌هاست.
- بزرگ شدن و احتقان کبد: کبد ممکن است بزرگ شده و ظاهری پر خون (احتقانی) داشته باشد و در برخی موارد کبد زخمی یا دارای ضایعات نکروتیک دیده شود.
- ادم ریوی و لخته خون در ریه‌ها: تجمع مایع در ریه‌ها (ادم) و گاهی اوقات وجود لخته‌های خونی (ترومبی) در عروق ریوی می‌تواند مشاهده شود که نشان‌دهنده اختلال شدید در عملکرد تنفسی و عروقی است.
- بزرگ شدن کلیه‌ها: در برخی موارد، کلیه‌ها نیز ممکن است به دلیل احتقان یا مشکلات ثانویه بزرگ شده باشند.
روش‌های درمان و پیشگیری آسیت مرغ (Treatment and prevention)
آسیت (آب‌آوردگی شکم) در مرغ، که عمدتاً در جوجه‌های گوشتی با رشد سریع دیده می‌شود، نشانه‌ای از نارسایی قلبی-ریوی است که به دلیل افزایش فشار خون ریوی و نارسایی بطن راست قلب اتفاق می‌افتد. متاسفانه، هیچ درمان قطعی برای آسیت وجود ندارد. بنابراین، تمرکز اصلی باید بر پیشگیری از بروز آن باشد. با این حال، می‌توان با مدیریت صحیح، علائم را کاهش داده و شیوع بیماری را کنترل کرد.
اگرچه درمان قطعی برای آسیت وجود ندارد، اما برخی اقدامات می‌توانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت طیور کمک کنند:
- بهبود تهویه سالن: هوادهی مناسب و کافی در سالن پرورش، به خصوص با سیستم‌های تهویه مصنوعی با فشار منفی، برای تامین اکسیژن مورد نیاز پرندگان و دفع گازهای مضر مانند آمونیاک، دی‌اکسید کربن و مونوکسید کربن حیاتی است. این کار به کاهش فشار بر سیستم تنفسی و قلبی کمک می‌کند.
مقاله: برای آشنایی بیشتر با سیستم‌های تهویه فشار منفی در مرغداری روی لینک کلیک کنید.
- استفاده از سرکه: افزودن ۲۵ تا ۵۰ سی‌سی سرکه برای هر ۱۰۰ قطعه پرنده، روزی یک بار به مدت ۳ روز در آب آشامیدنی، می‌تواند به عنوان یک ادرارآور طبیعی عمل کرده و به کاهش حجم مایع آسیت کمک کند.
- کنترل عفونت‌های تنفسی: مهار عفونت‌های تنفسی، چه باکتریایی و چه ویروسی، از اهمیت بالایی برخوردار است. این عفونت‌ها می‌توانند زمینه را برای بروز آسیت فراهم کنند. استفاده از داروهای مناسب مانند اکینامول (حاوی عصاره آویشن و سرخارگل با خواص ضدباکتریایی، ضدویروسی و ضد احتقانی) می‌تواند به بهبود علائم تنفسی و کاهش خطر آسیت کمک کند.
- مکمل‌های غذایی:
- ویتامین E و C: افزودن ویتامین E ۲۵۰ (۲۵۰ppm) و ویتامین C (۱۵۰ تا ۴۵۰ ppm) به همراه سلنیوم آلی به جیره غذایی می‌تواند موثر باشد. ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است و از آسیب‌های اکسیداتیو جلوگیری می‌کند.
- ال-آرژینین: یک درصد ال-آرژینین در جیره می‌تواند به طور معنی‌داری نسبت بطن راست به کل بطن‌ها و تلفات آسیت را کاهش دهد. ال-آرژینین پیش‌ساز نیتریک اکساید، یک گشادکننده قوی عروق ریوی، است.
- ال-کارنیتین: استفاده از مکمل ال-کارنیتین با حذف رادیکال‌های آزاد، می‌تواند مفید باشد.
- کاهش میزان سدیم، فورازولیدینون (furazolidone) در رژیم غذایی، کنترل آب و غذای مصرفی و نوردهی مرغداری که باعث کاهش مرگ و میر ناشی از آسیت می‌شود. بطور کل برای کنترل آسیت در طیور باید به عوامل زیر توجه کرد:
- اسیدیفایرها و پری‌بیوتیک‌ها: در مواردی که آسیت ناشی از میکروارگانیسم‌هایی مانند E. coli یا سالمونلا باشد، اسیدیفایرها (با کاهش فعالیت باکتری‌های گرم منفی در روده) و پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند موثر باشند.
- کاهش مصرف سدیم و فورازولیدینون: کاهش میزان سدیم، فورازولیدینون (furazolidone) در رژیم غذایی، کنترل آب و غذای مصرفی و نوردهی مرغداری که باعث کاهش مرگ و میر ناشی از آسیت می‌شود.
- اسیدیفایرها و پری‌بیوتیک‌ها: در مواردی که آسیت ناشی از میکروارگانیسم‌هایی مانند E. coli یا سالمونلا باشد، اسیدیفایرها (با کاهش فعالیت باکتری‌های گرم منفی در روده) و پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند موثر باشند.
- کاهش مصرف سدیم و فورازولیدینون: کاهش میزان سدیم و حذف فورازولیدینون از رژیم غذایی می‌تواند به کاهش فشار بر سیستم قلبی-عروقی کمک کند.
روش‌های پیشگیری از آسیت مرغ ( Prevention)
پیشگیری از آسیت بسیار مهم‌تر از درمان آن است و شامل مجموعه‌ای از اقدامات مدیریتی محیطی، تغذیه‌ای و ژنتیکی است:
- مدیریت محیطی و هوادهی:
- تهویه کافی و کنترل کیفیت هوا: همانطور که در بخش درمان اشاره شد، تامین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر از سالن بسیار حیاتی است. به خصوص در فصول سرد که تهویه ممکن است کاهش یابد، باید به میزان اکسیژن مورد نیاز پرندگان توجه ویژه داشت.
- کاهش گرد و غبار و کنترل آمونیاک: کاهش گرد و غبار و مدیریت صحیح بستر برای جلوگیری از افزایش آمونیاک (ناشی از رطوبت بالای بستر) که به مجاری تنفسی آسیب می‌رساند، ضروری است.
- بازدید و نگهداری سیستم گرمایشی: اطمینان از عملکرد صحیح هیترها و سیستم‌های گرمایشی برای جلوگیری از تولید گازهای مضر و تهویه مناسب برای خروج آنها اهمیت دارد.
- مدیریت دما:
- حفظ دمای مطلوب: حفظ دمای مناسب در سالن مرغداری، به ویژه در هفته اول پرورش که جوجه‌ها به سرما حساس‌ترند، بسیار مهم است. سرمای محیط باعث افزایش متابولیسم و نیاز بیشتر به اکسیژن شده و فشار بر قلب را افزایش می‌دهد.
- مدیریت تغذیه:
- جیره غذایی متعادل: اطمینان از تعادل صحیح مواد مغذی در جیره (انرژی، پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی) در طول دوره پرورش حیاتی است. فاکتورهای رژیم غذایی تاثیرگذار بر آسیت عبارتند از:
- مقدار و کیفیت پروتئین جیره
- انرژی جیره
- الکترولیت‌های جیره
- آنتی‌اکسیدان‌های جیره
- جیره غذایی متعادل: اطمینان از تعادل صحیح مواد مغذی در جیره (انرژی، پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی) در طول دوره پرورش حیاتی است. فاکتورهای رژیم غذایی تاثیرگذار بر آسیت عبارتند از:
مقاله: جیره نویسی خوراک طیور
- محدودیت خوراک (کنترل رشد): یکی از مهمترین راهکارهای پیشگیری، ککاهش نیاز به اکسیژن متابولیک پرندگان از طریق کند کردن رشد آنهاست. بطور کل هر عاملی که موجب رشد سریع جوجه‌های گوشتی شود، احتمال درگیری جوجه‌ها با بیماری آسیت را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بسیار از مرغداران بخصوص در نقاط مرتفع فاکتورهایی را در رژیم غذایی مرغ گوشتی در نظر می‌گیرند که فرآیند رشد مرغ را کندتر کند. طور مثال رژیم غذایی جوجه‌ها را از الگوی کاتالوگ 2 تا 3 روز به تاخیر می‌اندازند، تا سیستم قلب و عضلانی بتوانند با هم هماهنگ شوند.
- توجه به کیفیت آب: آب آشامیدنی تمیز و با کیفیت بالا برای سلامت عمومی و پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها، از جمله آسیت، ضروری است.
- بافت خوراک: نوع بافت خوراک نیز می‌تواند بر میزان مصرف و در نتیجه رشد پرنده تاثیر بگذارد. برای اینکار ممکن است در روزهای آغازین پرورش از مش به جای خوراک کرامبل یا پلت استفاده کنند.
مقاله: مقایسه خوراک مش، کرامبل و پلت
- مدیریت نوری:
- برنامه نوری متناوب: استفاده از برنامه نوری متناوب در سالن پرورش، با کاهش مصرف غذا و در نتیجه کاهش متابولیسم، می‌تواند از بروز آسیت جلوگیری کند. افزایش دوره روشنایی در دو هفته اول پرورش نیز می‌تواند مرگ و میر ناشی از آسیت، سندرم مرگ ناگهانی و مشکلات پا را کاهش دهد.
- انتخاب نژاد مناسب:
- مقاومت ژنتیکی: انتخاب نژادهایی که مقاومت ژنتیکی بیشتری در برابر آسیت دارند، می‌تواند در کاهش بروز این بیماری مؤثر باشد. شرکت‌های اصلاح نژاد در تلاشند تا این ویژگی را در جوجه‌های گوشتی بهبود بخشند.
تحقیقات نشان می‌دهند که نژادهای جوجه‌های گوشتی سریع‌الرشد به دلیل نیاز بالای متابولیکی به اکسیژن و عدم تناسب بین رشد سریع عضلانی و توسعه سیستم قلبی-ریوی، بیشتر در معرض آسیت قرار می‌گیرند. این موضوع به‌ویژه در مناطق جغرافیایی مرتفع، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا در این مناطق میزان اکسیژن محیطی پایین‌تر است و فشار بیشتری به سیستم تنفسی پرنده وارد می‌شود.
در بین سویه‌های تجاری رایج، برخی نژادها مانند آرین (Arian) و هوبارد (Hubbard) در مقایسه با سایر نژادها، مستعدتر به آسیت شناخته شده‌اند. در مقاله‌ای در سال 2012 تأیید می‌کند که سویه‌های جوجه گوشتی مختلف، حساسیت متفاوتی به آسیت دارند. به‌ویژه، این تحقیق نشان می‌دهد که کاب 500 بالاترین میزان آسیت را در شرایط تنش‌زا (تنش سرمایی) تجربه می‌کند و نرخ رشد آن نیز بیشتر است. همچنین، آربور آکرز نیز نرخ رشد بالاتری نسبت به راس دارد و هماتوکریت آن نیز افزایش می‌یابد که نشان‌دهنده حساسیت آن به آسیت در مقایسه با راس است. راس 308 در این مطالعه کمترین حساسیت را به آسیت نشان داده است. - کنترل بیماری‌های دیگر: هر عاملی که بر سیستم تنفسی یا قلبی-عروقی پرنده فشار وارد کند، خطر آسیت را افزایش می‌دهد. کنترل دقیق بیماری‌های عفونی و تنفسی در گله ضروری است.
- مقاومت ژنتیکی: انتخاب نژادهایی که مقاومت ژنتیکی بیشتری در برابر آسیت دارند، می‌تواند در کاهش بروز این بیماری مؤثر باشد. شرکت‌های اصلاح نژاد در تلاشند تا این ویژگی را در جوجه‌های گوشتی بهبود بخشند.
به طور کلی، هر عاملی که موجب رشد سریع و بیش از حد جوجه‌های گوشتی شود، احتمال درگیری با بیماری آسیت را افزایش می‌دهد.
بخصوص در مکان‌های مرتفع‌تر از سطح زمین، با کنترل جیره غذایی، و محدود کردن زمانهای خاموش، می‌توان بیماری را در جوجه‌ها کاهش داد. افزایش دوره روشنایی در برنامه نوردهی پرورش در طول دو هفته اول مرگ و میر ناشی از بیماری‌های همچون آسیت، سندرم مرگ ناگهانی یا سندرم فلیپ اوور(flip over syndrome) و مشکلات در ناحیه پا در جوجه‌ها را کاهش می‌دهد.
بطور کل هر عاملی که موجب رشد سریع جوجه‌های گوشتی شود، احتمال درگیری جوجه‌ها با بیماری آسیت را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بسیار از مرغداران بخصوص در نقاط مرتفع فاکتورهایی را در رژیم غذایی مرغ گوشتی در نظر می‌گیرند.
مقاله: فلجی مرغ
نگاه اجمالی به سندرم آب آوردگی شکم مرغ مرغ گوشتی
آسیت (تجمع آب در شکم)
وقوع: آسیت طیور یک بیماری شایع در جهان است، به خصوص در محیط‌های سرد و مرتفع
گونه‌های آسیب‌پذیر: جوجه‌های گوشتی و بوقلمون‌ها که رشد سریعی دارند.
علل: بیماری غیرمسری، عوامل ژنتیکی، تغذیه، سرعت رشد (growth rate)، میزان رطوبت و اکسیژن موجود در هوا.
علائم بیماری: آب شکم (Water-belly)، نفخ شکم (abdominal distension)، کم تحرکی (reluctance to move)، تنگی نفس (dyspenic) و کبودی یا سیانوزه (cyanotic). طیور مبتلا کوچکتر از حد معمول و بی‌حالی با پرهای ژولیده است. تلفات بین 0.5 تا 2 درصد در گله است.
روش‌های انتقال بیماری آسیت: آسیت غیرمسری است.
مقاله: راهنمای پرورش مرغ و طیور
