صفر تا 100 آموزش تولید دان مرغ | راهنمای کامل تهیه دان طیور
آموزش تولید دان جوجه، مواد و تجهیزات مورد نیاز
چکیده
بسیاری از مزرعه داران آرزوی خودکفایی بیشتر در کار خود را دارند، به همین دلیلی تمایل به تولید دان مرغ خود را دارند. برای اینکار در ابتدا باید نگاهی دقیق به مواد تشکیل دهنده خوراک مرغ، موادمغذی و مکمل‌های ضروری، بافت‌های مختلف خوراک بیندازیم. در این مقاله به بررسی کامل اصول تولید دان مرغ می‌پردازیم. عواملی که باید به آنها توجه کرد، تجهیزات مورد نیاز، تولید در ابعاد خانگی یا صنعتی و …. .
فهرست مطالب
خوراک متعادل مرغ چیست؟
جوجه مرغ هم همانند تمامی موجودات زنده به انرژی لازم برای رشد نیاز دارد. پنج عنصر اصلی برای تغذیه متعادل شامل کربوهیدرات ها، چربی ها، پروتئین ها، مواد معدنی و ویتامین ها است. ما در مقاله خوراک دام و طیور به بررسی هریک از این مواد مغذی و چرایی اهمیت آن پرداخته ایم.
چگونه خوراک مرغ متعادل براساس سن آماده کنیم؟
در هنگام خرید و یا تهیه مواد خوراک مرغ، بسیار مهم است که نیازهای غذایی مرغ را بسته به سن، نژاد و هدف پرورش در نظر بگیرید. جوجه‌ها همانند انسان‌ها در مراحل مختلف رشد نیازهای متفاوتی دارند. در سن‌های پایین‌تر جوجه‌ها نیاز پروتئین بیشتر برای رشد خود دارند. همچنین بسته به اینکه مرغ تخمگذار پرورش می‌دهید یا جوجه گوشتی، تغذیه آن متفاوت است. مرغ‌های گوشتی در دوره پرورش خود نیاز به پروتئین بیشتری دارند، چراکه آنها برای تولید گوشت پرورش می‌یابند.
به علاوه توجه به مواد تشکیل دهنده و محتوای غذایی در خوراک طیور مهم است. برای اینکار می‌توانید نگاهی دقیق به آنالیز خوراک مرغ شرکت‌های تجاری بیاندازید. چرا که شما باید بین تمامی مواد اصلی (پروتئین، کربوهیداریت و چربی) و ریز مغذی‌ها (ویتامین‌ها و آنزیم‌ها) تعادل ایجاد کنید.
مورد دیگری که لازم است به آن توجه کنید، غذای جوجه مرغ بنا به ویژگی‌های منطقه جغرافیایی و مواد در دسترس است. چه موادی در دسترس است؟ چه موادی ارزان‌تر است؟ و اینکه هر ماده چه خواصی دارد و از چه ترکیباتی ساخته شده است؟
مزایای مواد غذایی پروتئینی مختلف در خوراک مرغ
خواص مواد مختلف متفاوت است. مواد غذایی زیادی هستند که سرشار از کربوهیدات و پروتئین هستند. مواد غذایی پروتئینی که معمولا برای دان مرغ استفاده می‌شوند، به شرح زیر است:
• سویا
• ذرت
• گندم
استفاده و مزایای ویتامین‌ها و مکمل‌ها در دان مرغ
از اجزای مهم رژیم غذایی مرغ ویتامین‌ها و موادمعدنی هستند. بدون ریزمغذی‌های لازم، جوجه‌ها مستعد بیماری و سوء‌تغذیه هستند. برای رساندن ویتامین، کلسیم و دیگر ریزمغذی‌ها باید خواص مواد غذایی مختلف را بدانیم. در زیر ما خواص موادغذایی مختلف را بیان کردیم:
• آراگونیت (Aragonite) یا سنگ آهک (limestone) منبع غنی کلسیم است.
• پوسته صدف (Oyster shell) سرشار از کلسیم است.
• شن (Grit) به هضم غذا کمک می‌کند.
• نمک سدیم برای رشد مناسب ضروری است.
• پروبیوتیک (Probiotic) به هضم کمک می‌کند.
• بذر کتان (Flaxseed) سرشار از اسیدهای آمینه و امگا 3 است.
• مکمل‌های معدنی (Mineral supplement) همچون استخوان‌ها، تخم و الکترولیت‌ها حمایت می‌کنند.
• پودر ماهی (Fish meal) سرشار از اسیدهای آمینه، امگا 3 و پروتئین است
• مخمر کشت (culture yeast) منبع غنی از ویتامین B، مواد معدنی، آنزیم‌های گوارشی است.
• دارچین (Cinnamon) آنتی باکتریال، آنتی اکسیدان
• پونه کوهی (Oregano Supports) از سیستم ایمنی بدن در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند.
• فلفل کاین (Cayenne) از گردش خون به خصوص در فصل زمستان پشتیبانی می‌کند.
جیره غذای مرغ – رعایت اصول جیره نویسی دان مرغ
در شیوه پرورش خانگی مرغ، خیلی به جیره نویسی توجه نمی‌شود. بیشتر هدف پرورش ارزان قیمت و استفاده از مواد غذایی دور ریز است. اما اگر تعداد پرورش جوجه‌های شما بیشتر و قصد پرورش هدفمند دارید، بسته به هدف پرورش مرغ گوشتی یا تخمگذار خوراک جوجه متفاوت است. شما با توجه به خواص مواد، هدف پرورش و نژاد انتخابی مرغ باید جیره مرغ خود را بنویسید. در اینترنت جیره‌های غذایی زیادی برای مرغ تخمگذار و جوجه گوشتی موجود است که شما از آنها برای تهیه خوراک مرغ خود می توانید از آنها استفاده کنید.
نکته مهم: تغذیه متعادل طیور بنا به نژاد مرغ و تمامی عوامل محیطی و … متفاوت خواهد بود. اگر شما تمایل به تهیه خوراک جوجه دارید، حتما باید با متخصصین حوزه علوم تغذیه دامی و یا دامپزشک مشورت داشته باشید.
بافت (Texture) خوراک
در موقع آسیاب کردن دان یا خوراک مرغ، بسیار مهم است که بدانیم باید چه میزان و با چه قوامی موارد خرد شوند؟ بطور کلی خوراک‌های تجاری دارای سه بافت استاندارد هستند: مَش، کرامبل و پلت. نوع بافت به پرنده بستگی دارد. همچنین هریک از این بافت‌ها خصوصیات و مزایا و معایبی دارد که ما در یک مقاله با عنوان تفاوت خوراک مش، کرامبل و پلت به بررسی آن پرداختیم.
ممنوعیت‌های غذای برای جوجه‌ها
غذاهای شامل شکلات، پیاز، سیر، آووکادو، سیب زمینی خام، مرکبات، برنج نپخته و لوبیاهای نپخته به جوجه مرغ‌ها نباید داد. حتما قبل از اضافه کردن مواد غذایی جدید، در رژیم غذایی جوجه با یک متخصص تغذیه طیور مشورت کنید. همچنین از دادن غذای بیش از حد به جوجه‌ها خودداری کنید. دادن غذای زیاد به جوجه‌ها موجب انسداد چینه دان در جوجه‌ها خواهد شد.
10 ایده برای تهیه دان ارزان قیمت برای گله جوجه
پرورش جوجه گوشتی سودآوری خوبی دارد، اما هزینه‌های خوراک گله بالا است. شاید در تعداد کم پرورش شما مشکلی با هزینه‌ها نداشته باشید. اما در یک گله بزرگ کاهش هزینه‌ها بسیار مهم است. بطور کل 70 درصد هزینه‌های پرورش جوجه برای خوراک دان مرغ است. برای اینکه بتوانید خوراک ارزان قیمت و با کیفیت تهیه کنید، روش‌های زیر می تواند کارآمد باشد.
آزاد گذاشتن جوجه‌ها - پرورش جوجه‌ها در مرتع
یکی از راه‌های ارزان قیمت برای تغذیه مرغ، پرورش جوجه‌ها در مرتع و هوای آزاد است. یافتن حشرات، تغذیه از علف‌های هرز و دانه‌های کافی که برای سلامت آنها بسیار مفید است. همچنین از مکمل‌ها به عنوان غذای تکمیلی برای جوجه‌ها استفاده کنید. بخصوص اگر در مکان‌های زندگی می‌کنید که در زمستان، رشد علوفه کم و یا حتی متوقف می‌شود.
از طرفی این روش معایبی نیز دارد. عموما پرندگان بسیاری از موادی را که می خورند، نمی بینند. به همین دلیل ممکن است مواد خطرناکی همانند: فوم، میخ، پیچ، منگنه، شیشه و … که در مراتع هستند را نیز خورده، و خفه شوند. مورد دیگر اینکه، پرورش در محیط باز مرغ را در معرض تماس با پرندگان دیگر (از جمله پرندگان مهاجر) قرار می‌دهد. در نتیجه خطر ابتلا به بیماریهای ویروس، الخصوص آنفولانزای مرغی را در آنها افزایش می‌دهد.
تغذیه با دانه‌های جوانه زده (Sprouted Seeds)
این موضوع جدیدی است که در دنیای پرورش مرغ بسیار مطرح است. چراکه غلات گران و در عین حال جز اصلی رژیم غذایی مرغ است. اگر اجازه بدهید دانه‌ها جوانه زده و بعد آن را به جوجه مرغ‌های خود بدهید، سود بیشتری می‌کنید.
می‌توانید یک کیسه گندم خریده، و در یک سینی کم عمق آب قرار، در مقابل نور خورشید قرار دهید تا جوانه بزند. پس از یک هفته، شما علوفه‌های تازه برای جوجه‌های خود دارید. مواد مغذی علوفه بیشتر از دانه است. همچنین با جوانه زدن بذ، وزن و مقدار خوراک تا 10 برابر افزایش می‌یابد.
دانه‌های تخمیر شده (fermented seeds)
جوانه زدن دانه‌ها زمان زیادی میبرد، به همین دلیل بعضی افراد علاقمند به تخمیر دانه‌ها هستند. دانه‌های تخمیر شده، وزن دان مرغ را افزایش نمی‌دهند، اما مزایایی دیگری دارند. برای تخمیر دانه‌ها کافی است یک شب آنها را خیس کنید. در واقع منظور از تخمیر خوراک مرغ، خیس کردن مواد غذایی در آب جهت افزایش ارزش غذایی آن است، چرا که باکتری‌های مفید تولید می‌کند. البته فرآیند تخمیر فقط برای خوراک مرغ نیست، بلکه برای خوراک انسان نیز انجام می‌شود. باکتری‌ها دانه‌ها را تجزیه و باز می‌کنند. هنگامی که جوجه ها از دانه‌های تخمیر شده تغذیه می‌کنند، باکتری‌های خوب وارد دستگاه گوارش آنها می‌شود. این دانه‌ها مواد مغذی بیشتری دارند. از فواید تخمیر خوراک مرغ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• تخمیر باعث ایجاد پروبیوتیک‌های مفید می‌شود که به سیستم گوارشی پرنده کمک می‌کند
• مرغ‌ها زودتر سیر می‌شوند
• سیستم ایمنی پرنده را نیز افزایش می‌دهد
نکته: در صورت مشاهده هرگونه کپک روی مواد یا آب، از استفاده آن برای مرغ خودداری کنید دانه‌های خیس محل ایجاد هرگونه باکتری است. ممکن است در این شرایط باکتری‌های غیر مفید نیز ایجاد شود.
تجهیزات مورد نیاز برای تولید دان مرغ
زمانی که تعداد جوجه‌های شما کم است، می‌توانید از چرخ گوشت یا غذاساز برای آسیاب کردن خوراک مرغ استفاده کنید. اما شما می‌توانید سرمایه‌گذاری کرده و یک آسیاب آرد صنعتی تهیه کنید، تا به شما در تهیه خوراک ارزان کمک کند. همچنین باید به کیسه برای ذخیره‌سازی دان مرغ فکر کنید.
همچنین شما به یک میکسر جهت مخلوط کردن مواد نیاز دارید. تا اینجا شما می توانید به خوراک مَش دست یابید. در صورتی که می‌خواهید خوراک پلت تهیه کنید، نیاز به یک دستگاه پلت ساز نیز دارید. در مورد پلت کردن خوراک، نیاز به کمک کننده پلت هم نیز دارید. در مقاله‌ای که ما به بررسی کامل خوراک پلت پرداخته‌ایم.
مراحل تولید خوراک طیور
تولید خوراک طیور به‌طور کلی به مراحل زیر تقسیم می‌شود:
• دریافت (receiving)
• تمیز کردن مواد غذایی (cleaning of feed ingredients)
• خردکردن مواد اولیه (crushing of raw materials,)
• بچینگ (batching)
• مخلوط کردن (mixing)
• گندله یا پلت سازی (pelletizing)
• بسته بندی خوراک نهایی (packaging of finished feed)
تمیز کردن مواد اولیه: در تولید خوراک طیور، تمیز کردن مواد قبل از شروع فرآوری یک روند خوب است. با سیستم الک کردن ضایعات و هرگونه مواد ناخالص از مواد اصلی جدا می‌شود. همچنین در کارخانه‌ها مواد در واحد آزمایشگاه کنترل و کیفیت اول آزمایش و بررسی شده و در صورت تایید وارد چرخه تولید خواهد شد.
خرد کردن: جهت خردکردن غلات و مواد اولیه از آسیاب‌های مخصوص استفاده می‌شود. این دستگاه‌های آسیاب در ابعاد مختلف طراحی و تولید شده‌اند. آسیاب چکشی و آسیاب غلطکی از انواع آسیاب‌ها است.
مخلوط کردن (mixing): میکسر برای مخلوط کردن مواد اولیه مختلف مورد استفاده در فرمولاسیون خوراک طیور استفاده می‌شود. در اینجا، مواد خام مختلف مورد استفاده در فرمولاسیون خوراک طیور با افزودنی ها و مکمل‌ها، روغن‌ها یا چربی‌ها لازم خوراک مرغ و داروها مخلوط می‌شوند. یک میکسر خوب تضمین می‌کند که بالاترین استانداردهای کیفیت رعایت می‌شود.
گندله یا پلت سازی (pelletizing): دستگاه پلت خوراک طیور فقط کار پلت سازی را انجام می‌دهد تا خوراک طیور برای مرغ مناسب‌تر باشد. وظیفه آن تولید خوراک گلوله‌ی یکپارچه از تمام مواد افزودنی، مکمل‌های خوراک، مخلوط و افزودنی‌ها است. داشتن پلت خوب به معنای دادن «خوراک کامل» به مرغ است و یک کارخانه خوراک خوب بهترین نرخ تبدیل را تضمین می کند.
غربالگری، خنک سازی و بسته‌بندی: در نهایت کیفیت دان پلت مرغ آماده شده، در آزمایشگاه کنترل و کیفیت از لحاظ شیمیایی و ظاهری مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در صورت داشتن کیفیت عالی محصول اجازه خروج از کارخانه را پیدا می‌کند.
تولید خوراک مرغ گوشتی به صرفه است یا خرید دان کامل؟
بیشترین اقدامات برای بهبود شاخص بهره‌وری خوراک مرغ گوشتی، ایجاد تعادل بین انرژی و اسیدآمینه و یا بهبود هضم مواد مغذی به روش‌های مختلف است. به همین دلیل نوشتن جیره‌نویسی یکی از مسائل بسیار مهم در تولید خوراک طیور است. همچنین به دلیل اینکه کارخانه‌های تولید خوراک دام و طیور در مقیاس بالا خوراک تولید می‌کنند، از مواد با کیفیت بالا استفاده می‌کنند. در تمامی موارد مواد در آزمایشگاه‌های کنترل و کیفیت کارخانه مورد بررسی قرار می‌گیرد، مواد با مرغوبیت کمتر از چرخه خارج می‌شود. به همین دلیل در نهایت خوراک یکدست تولید می‌کنند، که باعث پرورش گله یکدست می‌شود. مورد دیگری که در اینجا به آن می‌توان اشاره کرد، گاهی ممکن است بعضی مواد به طور مثال سویا مرغوب کمیاب شود ، در چنین شرایطی کارخانه‌ها به دلیل داشتن مجوز تولید خوراک دام و طیور به این مواد دسترسی دارند. موارد گفته شده در روش سنتی و تولید خانگی خوراک طیور و دام امکان پذیر نیست.
به همین دلیل حتی اگر خرید دان کامل مرغ برای پرورش دهنده گران‌تر از تولید آن باشد، در نهایت به ضریب تولید بهتری دست پیدا خواهد کرد که این هزینه را جبران خواهد کرد. به همین دلیل در نهایت بهتر و به صرفه‌تر خواهد بود که شما از مواد خوراک دان مرغ گوشتی آماده استفاده کنید. چرا که مواد داخل این خوراک بارها توسط کارخانه تولیدکننده آزمایش و تست شده است. همچنین برای مثال شرکت تولیدکننده خوراک دام و طیور جهان کاوه همیشه سعی کرده است از بهترین مواد مرغوب همچون سویا آرژانتینی و ذرت برزیلی استفاده کند. به علاوه این شرکت جهان کاوه دارای گواهینامه HACCP و GMP که نشانه استفاده از مواد ایمن و سالم است را داراست.
منبع:
www.wattagnet.com
www.thespruce.com
insteading.com
www.dineachook.com.au
www.chickenfeedmachinery.com
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.