6 راهکار موثر برای حفظ تعادل سلامت روده طیور و عملکرد بهتره گله مرغ
دلایل سلامت دستگاه گوارش مرغ
چکیده
سلامت روده طیور نقش به سزایی برای تبدیل موثر خوراک و جذب بهینه مواد مغذی دارد. در صورتی که سلامت روده مرغ به خطر بیافتد، هضم و جذب مواد مغذی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در نتیجه سلامت، عملکرد و رفاه پرندگان به خطر می‌افتد.
دستگاه گوارش (GIT) از جامعه متنوعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها، تک یاخته‌ها و ویروس‌ها (میکروبیوتای روده) تشکیل شده است. توسعه این جامعه از زمان جوجه ریزی و هچ آغاز می‌شود. باکتری‌ها از محیط، خوراک و اشخاصی که با جوجه‌ها در تماس هستند، جمع می‌شوند. در واقع می‌توان گفت که هریک از این سه ناحیه می‌تواند بر رشد میکروبیوتایی روده اثر بگذارد.
فهرست مطالب
اهمیت سلامت روده در طیور
سلامت روده کلید عملکرد، سلامتی و رفاه گله مرغ است. در آسیب شناسی ناشی از پاتوژنهای القاشده از محیط بیرون معمولا اختلالات گوارشی دیده می‌شود. این عوامل عفونی در اغلب موارد منجر به التهاب دیواره روده، ریزش انتروسیت‌ها و کوتاه شدن و از بین رفتن پرزهای روده می‌شود. به‌طور کل عوامل عفونی اصلی که سلامت روده را مختل میکند، عمدتاً منشا باکتریایی دارد.
آنتریت باکتریایی (Bacterial enteritis) یک بیماری آسیب‌پذیر در طیور است که باعث کاهش عملکرد می‌شود. برخی عوامل مستعدکننده این بیماری پیچیده است. استفاده از افزودنی‌های خوراکی شانس پیشگیری از آنتریت باکتریایی را از بین می‌‌برد.
باکتری‌های روده از کجا می‌آیند و چگونه در طول زمان تغییر می‌کنند؟
جوجه‌ها همانند انسان‌ها هیچ میکروبیومی در ابتدای تولد در بدنشان ندارند. پس از بیرون آمدن از تخم، از محیط اطراف و خوراک آنها باکتری‌ها وارد بدن آنها می‌شود. بعضی از این باکتری‌ها همانند اشریشیا/شیگلا یا استرپتوکوک به سرعت رشد می‌کنند. این باکتری‌ها به سیستم ایمنی بدن کمک میکند. بعد از یک هفته، میکروب‌هایی در روده به سرعت رشد می‌کنند که شبیه رومینوکوک هستند، مانند کلستریدیوم. سرانجام، پس از دو هفته، یک جمعیت باکتری پایدار با باکتری‌های Firmicutes و Bacteroidetes، میکروب‌های رایج ساکن در روده، ایجاد می‌شود.
حفظ تعادل سلامت روده مرغ
حفظ سلامت روده برای حفظ رشد، سلامت و رفاه پرنده حیاتی است. بنابراین برای تضمین بهترین عملکرد و سلامت پرنده، حفظ تعادل سلامت روده یک امر کلیدی است. اگر هضم و جذب مواد مغذی به خطر بیفتد، ممکن است عدم تعادل یا رشد بیش از حد میکروبیوتای روده رخ دهد که به نوبه خود بر سلامت و عملکرد پرنده تأثیرگذار است. تعادل میکروبیوتا روده به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر مدیریت پرنده و محیط است. سبک‌های مدیریت، آب و هوا، بیماری و مواد خام خوراک همگی بر سلامت روده تأثیر می‌گذارند. اقدامات خوب مدیریت پرنده (جلوگیری، غذا، آب، امنیت زیستی و محیط زیست) برای حفظ روده، و در نتیجه سلامت، رفاه و عملکرد پرندگان ضروری است. در زیر به بررسی تاثیر برخی از این عوامل بر حفظ تعادل روده مرغ پرداخته‌ایم:
• رژیم غذایی (Diet) – تغییرات خوراک، مواد خام و کیفیت فیزیکی همگی بر تعادل میکروبیوتای روده تأثیرگذار است.
• شرایط جوجه ریزی مناسب (Appropriate brooding conditions) – فراهم آوردن شرایط بهینه جوجه ریزی برای اطمینان از رشد بهینه میکروبیوتای روده ضروری است. پرندگانی که جوجه ریزی مناسب دارند، روده‌ای آنها دارای عملکرد خوبی است و ظرفیت بیشتری برای مقابله با چالش‌های مرغداری‌های جوجه‌های گوشتی دارند. دسترسی زودهنگام به خوراک و آب برای تکامل دستگاه گوارش جوجه مهم است. به همین دلیل در روش‌های جدید در برخی کشورها جوجه ریزی را در فارم مرغ گوشتی انجام می‌دهند.
مقاله: در مقاله انواع روش هچ و جوجه کشی به بررسی انواع روش جوجه ریزی و سوالات متداول در این زمینه پرداخته است. همچنین روش جوجه ریزی در مرغداری گوشتی یا همان روش X-Treck را بطور کامل توضیح داده است.
• امنیت زیستی (Biosecurity) – اگر روش‌های پاکسازی و ضدعفونی نامناسب باشد، پاتوژن‌ها به سالن مرغداری وارد شده. قرار گرفتن در معرض این عوامل بیماری‌زا بر سلامت و رشد روده تأثیر می‌گذارد.
• دوره‌های خطر (Risk periods) – در طول دوره پرورش، زمان‌های وجود دارد که جوجه درگیر چالش می‌شود. به عنوان مثال زمان تغییر خوراک و یا زمان واکسیناسیون. در این دوره‌ها میکروبیوتایی روده ممکن است دچار نوسان شوند. در صورتی که مدیریت بهینه در این دوره‌ها صورت نگیرد، موجب دیس‌باکتریوز می‌شود.
• شرایط محیطی (Environmental conditions) – دستیابی به شرایط محیطی مطلوب باعث ارتقای سلامت روده می‌شود. مواردی همچون دما و تهویه.
• مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) و عفونت‌ها (infections) – نیز بر سلامت روده تأثیر می‌گذارند.
مضرات مایکوتوکسین در سلامت روده مرغ
در واقع مایکوتوکسین به کلیه سموم تولید شده توسط گونه‌های خاصی از قارچ‌ها اطلاق می‌شود. تا به حال بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ مورد مایکوتوکسین شناخته شده است. این قارچ‌ها معمولا در محیط گرم و مرطوب رشد می‌کنند. میزان شیوع سموم افلاتوکسینی در خوراک طیور از دیگر انواع سموم بیشتر است. این سم در کنجاله بادام زمینی، کنجاله تخم پنبه، سویا، ذرت، جو، گندم و یولاف پیدا می‌شود. مایکوتوکسین‌ها در خوراک طیور عوارض و مسائل بهداشتی مختلفی را برای طیور و حتی سلامت انسان ایجاد میکند. برخی از ضررهای مایکوتوکسین برای طیور به شرح زیر است:
کاهش مصرف خوراک: مایکوتوکسین‌ها تاثیر منفی بر طعم خوراک می‌گذارد، که به همین سبب باعث کاهش مصرف خوراک در طیور می‌شود. کاهش مصرف خوراک برابر با کاهش دریافت مواد مغذی توسط مرغ می‌شود.
عدم تعادل در خوراک: مایکوتوکسین در جذب موادمغذی اختلال ایجاد میکند. عدم تعادل در مواد مغذی، باعث عملکرد ضعیف در تغذیه، رشد مرغ و در نتیجه ضریب تبدیل می‌شود.
اختلال در عملکرد رشد: مایکوتوکسین‌ها سرعت رشد طیور را مختل میکند، چرا که باعث تداخل در فرآیندهای متابولیکی می‌شود. از طرفی سنتز پروتئین را مهار کرده که در نهایت منجر به کاهش وزن و رشد کندتر می‌گردد.
افت عملکرد سیستم ایمنی بدن: مایکوتوکسین‌ها سیستم ایمنی را تضعیف میکند. این امر عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی را مستعد کرده و توانایی بدن را برای پاسخ ایمنی موثر کاهش می‌دهد.
بیماری و آسیب اندام‌ها: تاثیرات مایکوتوکسین‌ها روی بدن متفاوت است. بطور مثال اثرات سمی آفلاتوکسین‌ها و اوکراتوکسین‌ها منجر به از کار افتادن اندام‌های بدن می‌شود. آفلاتوکسین‌ها معمولا کبد را هدف قرار داده و منجر به مسمویت کبدی، اختلال عمکرد کبد و پیامدهای بالقوه در دراز مدت می‌شوند. از طرف دیگر، اوکراتوکسین‌ها بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث مسمومیت کلیوی می‌شوند.
بطور کل سرکوب سیستم ایمنی بدنی یکی از اثرات مهم مایکوتوکسین در پرورش طیور است که منجر به موارد زیر می‌شود:
• افزایش حساسیت به بیماری‌های عفونی
• فعال شدن مجدد عفونت‌های مزمن
• واکنش‌های ثانویه بالقوه
• افزایش مصرف داروها
• ناکارآمدی برنامه‌های واکسیناسیون
اختلالات تولید مثل: زئارالنون از جمله مایکوتوکسین‌ها است که سیستم تولیدمثل طیور را مختل میکند. این ماده می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی، کاهش باروری و منجر به اختلالات تولید مثلی مانند کاهش تولید تخم، جوجه ریزی ضعیف و رشد غیرطبیعی اندام‌های تولید مثل شوند.
پیامد اقتصادی مایکوتوکسین در صنعت مرغداری: عوارض ایجاد شده در طیور موجب کاهش نرخ رشد، ضریب تبدیل ضعیف خوراک، افزایش تلفات، کاهش تولید تخم‌مرغ، افزایش حساسیت و بیماری در طیور می‌شود. این موارد نه تنها بر رفاه طیور بلکه بهره‌وری را کاهش و نرخ تلفات را افزایش می‌دهد. به علاوه مدیریت مایکوتوکسین همانند پیشگیری، کنترل، نمونه‌برداری، از دست دادن نیروی کار و هزینه‌های تحقیقاتی می‌شود.
مایکوتوکسین‌ها در چه مرحله ای از تولید خوراک طیور ایجاد می‌شود؟
چربی‌ها و روغن‌های فاسد با پاتوژنهای بیماری‌های روده‌ای در ارتباط هستند. استفاده از افزودنی‌های خوراک از ترشیدگی مواد جلوگیری میکند. همچنین شرایط نگهداری خوراک در مخازن و شیوه حمل و نقل آنها بسیار مهم است. آنتی‌اکسیدان‌ها و بایندرهای مایکوتوکسین می‌توانند اثرات مایکوتوکسین‌ها و پراکسید را کاهش دهد. برای استفاده صحیح از افزودنی‌ها در ابتدا باید بدانید که مشکلات احتمالی چیست تا راه حل مناسب را ارائه دهید.
چگونه از مایکوتوکسین‌ها در بدن طیور پیشگیری و یا با آنها مبارزه کنیم؟
یکی از چالش‌های مهم در امنیت غذایی در صنعت طیور رسیدگی به آلودگی مایکوتوکسین‌ها است. برای پیشگیری از مایکوتوکسین باید قارچ در گیاهان موجود در خوراک حذف و یا به حداقل برسد، بدون اینکه ذخیره غلات در خوراک حذف شود. همچنین باید دما و رطوبت با استفاده از هوادهی، قارچ‌ها با استفاده از بایندرها یا همان مهارکننده‌های قارچی و با استفاده از مواد محافظ در برابر حشرات و جوندگان شرایط را کنترل کرد.
اجرای اقدامات کنترل کیفیت دقیق، شیوه‌های نگهداری و جابجایی مناسب، و استفاده از استراتژی‌های کاهش مایکوتوکسین می‌تواند خطرات مرتبط با آلودگی مایکوتوکسین در خوراک طیور را به حداقل برساند و کاهش وقوع این عوارض کمک کند.
عوامل موثر بر سلامت روده و سلامت دستگاه گوارش مرغ
• احساس خطر • حس گرمای زیاد • جیره غذایی
مقاله: در باب استرس گرمایی ما مقاله‌ای مفصل درباب تنش گرمایی در جوجه‌ها، راه‌های کنترل و درمان آن نوشته‌ایم که می‌توانید از طریق لینک مربوط مطالعه کنید.
چه زمانی جوجه‌ها احساس خطر می‌کنند؟
این موارد در سیستم پرورش صنعتی و سنتی متفاوت است. اما به‌طور کل عوامل موثر در ایجاد خطر در جوجه‌ها می‌توان به:
• استرس ناشی از حیوانات شکاری – این مورد در پرورش سنتی اتفاق می‌افتد.
• مراقبت از جوجه‌ها و تخم – این مورد نیز در پرورش سنتی رایج است.
• نگرانی آب و هوایی –در سیستم سنتی این جریان بیشتر است. اما دما و تنش گرمایی در مرغداری‌های تجاری نیز اتفاق می‌افتد. مقوله دما در پرورش جوجه‌ها بسیار مهم است و برای مرغ تخمگذار و جوجه‌های گوشتی متفاوت است.
• واکسیناسیون – به‌طور کل در زمان واکسیناسیون به طیور استرس وارد می‌شود. بهتر است واکسیناسیون، در نور و سر و صدای کم و توسط افراد خُبره اتفاق بیافتد، تا فشار روانی به جوجه‌ها وارد نشود.
• خاموشی ناگهانی – مثل رفتن برق یکباره
• سر و صدای ناهنجار – از صدای رعدو برق(بیشتر در پرورش سنتی) – رها کردن سینی‌های دانخوری، رفت و آمد پر سرو صدای پرسنل مرغداری و….
چه مواردی در جیره غذایی منجر به وارد شدن استرس به طیور می‌شود؟
مبحث خوراک طیور بسیار مهم و پیچیده است. اینکه در طول دوره پرورش مرغ باید از چه موادی استفاده شود. تغییر در خوراک طیور باید به آهستگی و طبق اصول انجام شود. تغییر ناگهانی جیره غذایی، موجب استرس در پرنده و در نتیجه مشکلات گوارشی در طیور گوشتی و کاهش تخمگذاری در طیور تخمگذار می‌گردد. بنابراین بهتر است، تغییر جیره طی ۱۰ روز و به صورت کم کردن یک دهم از خوراک قدیم و اضافه کردن یک دهم خوراک جدید، باشد. در صورتی که زمان لازم را ندارید می‌توانید طی سه روز و به میزان یک سوم همین کار را انجام دهید.
مورد دیگری استفاده از چربی‌های غیر مجاز در خوراک طیور است. این اتفاق به‌خصوص در پرورش خانگی که از پسماند خوراک انسان استفاده می‌شود اتفاق می‌افتد. در شیوه صنعتی تولیدکنندگان خوراک دام و طیور این موارد را در جیره‌نویسی اصولا رعایت می‌کنند.
مقاله: برای راهنمای بهتر از چگونگی اینکه چه روغن یا چربی‌های مناسب است، می‌توانید مقاله بهترین ترکیب چربی و روغن در خوراک مرغ را مطالعه فرمایید.
توجه زودهنگام به سلامت روده طیور
مارکوس روستگنو از Phytobiotics N.A در کنفوانسیون مجازی فدراسیون طیور غرب میانه سال ۲۰۲۰ گفت: «اگر کیفیت جوجه شما خوب نیست، توجه و تمرکز در یکی دو هفته اول خیلی حائز اهمیت نیست… شما باید از هچری شروع کنید، باید از چند روز اول یا هفته اول زندگی به طیور شروع کنید.»
در صورتی که به سلامت طیور در دوران هچری توجه نشود، تلاش برای رفع مشکلات برای پرورش دهندگان طیور هزینه بر خواهد شد. وی همچنین اشاره کرد که شش جزء کلیدی در هر سیستم تولیدی طیور وجود دارد: ژنتیک، تغذیه، سلامت، محیط پرورش، منابع انسانی و شیوه پرورش .تغذیه و سلامت در کنار هم منجر به سلامت روده می‌شود. تغییر ناگهانی جیره غذایی، موجب استرس در پرنده و در نتیجه مشکلات گوارشی در طیور گوشتی و کاهش تخمگذاری در طیور تخمگذار می‌گردد. وقتی از تغذیه و بهداشت نام برده می‌شود، به دلیل اینکه هزینه اصلی را تغذیه تشکیل می‌دهد، پرورش دهندگان توجه بیشترشان به مواد دان است. دلیل اصلی ضرر مرغداران نیز همین است، چرا که هر دو این موارد ما را به سمت مشکلات روده طیور سوق می‌دهد.
سلامت روده طیور پیامدهای گسترده ای برای سلامت سیستمیک پرندگان، رفاه حیوانات، راندمان تولید گله‌ها، ایمنی غذا و اثرات زیست محیطی دارد. در واقع سلامت روده برای تولید سودآور ضروری است. از همین رو در خوراک مرغ می‌توان از افزودنی‌ها استفاده کرد. افزودنی‌های پیشگیرانه برای مشکلات سلامت روده از محرک‌های رشد ضدمیکروبی (antimicrobial growth promoters) و ضدکوکسیدیال (anti-coccidials) تا افزودنی‌های جایگزین موجب سلامت روده می‌شود.
اهمیت سلامت روده در طیور
از قدیم گفته شده است که ضرورت مادر اختراع است. به همین دلیل در صنعت طیور برای جلوگیری از بیماری‌های روده‌ای نوآوری‌های در جهت سلامت روده مرغ صورت گرفته است:
• بهبودهای ژنتیکی: نژادهای بهبود یافته ژنتیکی نیاز به تغذیه و شیوه‌های مدیریتی به روز و اصولی دارند.
• مواد مصرفی خوراک با کیفیت: استفاده بهینه و بهبود دان مرغ از حوزه‌های کلیدی مورد علاقه صنعت طیور است.
• ترجیحات مصرف کننده و تغییرات نظارتی: در مناطق خاص جغرافیایی، این تغییرات منجر به ۳ روند اصلی در صنعت طیور شده است: کاهش آنتی بیوتیک‌ها ( antibiotics reduction (ABR)) و ایمنی مواد غذایی.
• استفاده از افزودنی‌های خوراک برای مقابله با مشکلات احتمالی: در زیر ما مشکلات روده‌ای مرغ را به همراه حل مشکل آن به شما ارائه داده‌ایم:
الف) تامین بیش از حد مواد مغذی در روده
راه حل:
• بهبود قابلیت هضم پلی ساکاریدهای غیرنشاسته‌ای محلول (non-starch polysaccharides) با استفاده از آنزیم‌های مناسب
• کاهش ترکیبات سمی در خوراک با توکسین بایندر Toxinbinder
• کاهش pH معده با اسیدی‌فایر
ب) تغییر میکروبیوتا
راه حل:
• استفاده از باکتری‌های مفید همچون پروبیتک‌ها برای عملکرد بهتر
• استفاده از داروهای ضد کوکسیدیال برای جلوگیری از کوکسیدیوز
ج) هضم ضعیف خوراک و مواد مغذی
راه‌حل:
• افزایش ترشح آنزیم
• بازیابی پرزهای روده برای جذب بهتر
۶ راهکار موثر برای کاهش چالش‌های سلامت روده مرغ که باعث سلامت دستگاه گوارش می‌شود
بسته به نیاز تولید و چالش‌های خاص، فناوری‌های مختلفی توسط تولیدکنندگان طیور برای سلامت روده مرغ انجام می‌شود. برخی از این فناوری‌های نوآورانه برای کاهش مشکلات روده طیور عبارتند از:
• استفاده از فیبرهای غذایی (DF)
• پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها
• آنزیم‌های تغذیه
• چسباننده سموم و آنتی اکسیدان‌ها
• اسیدهای آلی
• اسانس‌ها | فیتومولکول‌ها
فیبرهای غذایی (DF) در خوراک طیور
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از فیبرهای غذایی تاثیر زیادی بر رشد دستگاه گوارش مرغ، از جمله هضم، تخمیر و فرآیندهای جذب دارد. فیبرهای نامحلول در آب (The water-insoluble fibers) حل نمی‌شوند. فیبرهای نامحلول در آب تقریبا دست نخورده از دستگاه گوارش مرغ خارج می‌شوند؛ اما هضم مواد مغذی را تعدیل می‌بخشند. میزان متوسط فیبر نامحلول در جیره طیور ممکن است مدت زمان ماندن کیموس (غذای نیمه گوارش شده) در بالای دستگاه گوارش، رشد سنگدان و تحریک آنزیم درونزا را افزایش دهد. در نتیجه هضم نشاسته، لیپیدها و سایر اجزای رژیم غذایی مرغ بهبود پیدا میکند. زمانی که DF نامحلول بین ۳ تا ۵ درصد در رژیم غذایی مرغ اضافه می‌شود، اثرات قابل توجهی بر رشد روده و بهبود هضم مواد غذایی دارد.
به علاوه فیبرهای غذایی بر رشد سنگدان طیور موثر است. الیاف نامحلول در مقادیر کافی عملکرد سنگدان را بهبود می‌بخشد و ترشح اسیدکلریدریک را در پروونتریکولوس تحریک میکند. به همین دلیل به کنترل پاتوژنهای روده کمک کند.
پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها در خوراک مرغ
یکی از مواد کمک کننده برای تقویت و سلامت روده مصرف پروبیوتیک‌ها در خوراک مرغ است. میکروبیوم روده مرغ جمعیت متنوعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها است. این میکروارگانیسم‌ها یک اکوسیستم ایجاد می‌کنند. پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها جایگزین خوب آنتی‌بیوتیک‌ها در تولید دان مرغ گوشتی است. پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها به ایجاد میکروفلور روده موثر است، که خود بر عملکرد رشد و سلامت طیور موثر است. پروبیوتیک‌ها از باکتری‌های زنده، قارچ یا مخمرهایی تشکیل شده‌اند که به‌طور مثبت بر فلور دستگاه گوارش تاثیر مثبت می‌گذارند.
پروبیوتیک‌ها را می‌توان در خوراک و آب آشامیدنی، محلول‌های اسپری برای جوجه یک روزه در هچری و یا بلافاصله بعد از قرار گرفتن در مرغداری پرورش استفاده کرد. چرا که میکروارگانیسم‌های مفید زودتر وارد روده می‌شود.
پری بیوتیک‌های مانند مانان-الیگوساکاریدها (MOS)، اینولین و هیدرولیزات آن (فروکتوالیگوساکاریدها: FOS) و… موارد مهمی در تعدیل میکروفلور روده، تحریک پاسخ ایمنی بالقوه و تحریک رشد میکروارگانیسم‌های مفید هستند. از طرفی پری بیوتیک‌ها به کاهش کلونیزاسیون پاتوژن در دستگاه گوارش مرغ کمک میکند.
مقاله: برای اطلاعات بیشتر در زمینه استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها در دان مرغ بر سلامت طیور می‌توانید مقاله زیر را مطالعه فرمایید.
استفاده از آنزیم‌های تغذیه برای سلامت روده طیور
نقش و ارتقا کارایی آنزیم‌ها در خوراک طیور به خوبی شناخته شده است. مقالات و برآوردهای جدید نشان داده که استفاده از آنزیم‌ها باعث حدود ۳ تا ۵ میلیارد صرفه جویی در بازار جهانی خوراک در سال می‌شود. آنزیم‌ها بر سلامت روده تاثیر به سزایی دارند. از اثرات مفید آنزیم‌های خوراکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• غیرفعال کردن مواد غیر مغذی موجود در مواد غذایی
• جداسازی مواد مغذی غیر قابل دسترس برای پرندگان (مانند فسفر از اسید فیتیک)
• کاهش تکثیر میکروبی مضر، محروم کردن میکروارگانیسم‌های مضر از مواد مغذی
• کاهش اجزای غیر قابل هضم خوراک، ویسکوزیته گوارش یا تحریک مخاط روده (که باعث التهاب می‌شود.)
• افزایش تنوع میکروبی برای حفظ پایداری اکوسیستم روده و مهار تکثیر پاتوژن‌ها با تولید متابولیت‌های مفید
نکته‌ای مهمی که باید در استفاده از آنزیم‌ها در نظر گرفت، حساسیت آنها به حرارت است. آنزیم‌ها در طول تولید خوراک پلت به دلیل دیدن حرارت پتاسیل فعالیت خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل امروزه استفاده از آنزیم‌های مایع پس از پلت افزایش پیدا کرده است.
استفاده از توکسین بایندر و آنتی اکسیدان‌ها برای سلامت مرغ
استفاده از آنتی اکسیدان‌ها و بایندرهای مایکوتوکسین می‌توانند اثرات مایکوتوکسین‌ها و پراکسید را کاهش دهد.
اسیدهای آلی برای سلامت روده طیور
اسیدهای آلی ترکیباتی با خواص اسیدی و شامل کربن هستند که در طبیعت وجود دارند. در فرآیند هضم به دلیل تخمیر میکروبی، در چینه‌دان، روده و سکوم، اسیدهای آلی تولید می‌شود. به همین دلیل استفاده از اسیدهای آلی در جیره طیور سلامت روده را بهبود می‌بخشد، چراکه ترشح و فعالیت آنزیم‌های گوارشی درونزا را افزایش می‌دهد و قابلیت هضم غذا را افزایش می‌دهد.
اسیدهای آلی نه تنها به رفع آلودگی‌های خوراک کمک میکند، بلکه پتاسیل کاهش پاتوژنهای روده‌ای در طیور را نیز دارد. اسیدهای آلی از دیواره سلولی باکتری عبور کرده و باعث مختل کردن عملکرد باکتری‌های همچون سالمونلا (Clostridia spp) و لیستریا (Listeria spp) و برخی از کلی فیل (coliforms) می‌شوند. اسیدهای آلی در آب آشامیدنی برای از بین بردن میکروب‌ها نیز استفاده می‌شود. چرا که اسیدهای آلی با کاهش pH آب و حذف بیو فیلم در خطوط آب میکروب‌ها را از بین برد. البته ذکر این نکته بسیار مهم است که استفاده از اسیدهای آلی در پرورش دام و طیور محدودیت‌های دارد، از جمله:
• مقاومت باکتری به اسیدهای آلی در استفاده طولانی مدت
• اثر نامطلوب بر طعم خوراک، که منجر به امتناع از خوردن خوراک می‌شود
• خاصیت خورندگی اسید که به تجهیزات آسیب وارد میکند
• بافرهای موجود در خوراک روی اثرگذاری اسیدهای آلی تاثیرگذار است
اسانس‌ها / فیتومولکول‌ها در دان مرغ
روغن‌های ضروری (EOs) عصاره‌های خام گیاهان و از ترکیبات خالص نشده فیتومولوکول‌های مختلف هستند. روغن‌های ضروری موجب تحریک اشتها، بهبود ترشح آنزیم‌های مرتبط به هضم غذا و فعال سازی پاسخ ایمنی می‌شوند. این مواد گیاهی تاثیر مفیدی بر متابولیسم لیپیدها، خواص ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی دارند. به علاوه توانایی در هضم بهتر غذا، تقویت سیستم ایمنی بدن و پتاسیل ضدالتهابی از دیگر خصوصیات آنها است. همچنین بسیاری از مطالعات نشان داده مکمل‌ها یا خوراک دان کاملی که از این روغن‌ها استفاده کرده‌اند، باعث افزایش وزن، بهبود کیفیت لاشه، و کاهش میزان مرگ و میر می‌شود(ویلیامز و لوسا، ۲۰۰۱). استفاده از مخلوط‌های EO خاص می‌تواند در کاهش کلونیزاسیون و تکثیر کلستریدیوم پرفرنجنس و کنترل عفونت‌های کوکسیدی موثر باشد. در نتیجه، ممکن است به کاهش آنتریت نکروز کمک کند. فیتومولکول‌ها به دو طریق بر عملکرد دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند:
خواص گوارشی فیتومولکول‌ها – باعث افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی و تقویت حرکت روده می‌شود. همچنین در تحقیقاتی در سال ۲۰۰۷ توسط جانگ افزایش قابل توجهی در فعالیت‌های تریپسین، آمیلاز و مالتاز پانکراس در جوجه‌های گوشتی با مخلوط‌های مختلف اسانس‌های تجاری گزارش شده است. به عنوان مثال، اسانس‌های موجود در کارواکرول (Carvacrol )، اثرات مثبتی بر عملکرد رشد و عملکرد سد روده (the intestinal barrier function) جوجه‌های گوشتی دارد. در واقع سد روده یک ساختار نیمه تراوا است که امکان جذب مواد مغذی ضروری و حس ایمنی را فراهم میکند، و از ورود مولکول‌ها و باکتری‌های بیماری زا جلوگیری میکند. آنها همچنین توانستند از ترمیم آسیب روده ناشی از لیپوپلی ساکاریدها (LPS) پشتیبانی کنند.
• خواص ضدمیکروبی فیتومولکول‌ها – می‌تواند از رشد پاتوژنهای بالقوه جلوگیری کند. تیمول، اوژنول و کارواکرول در ترکیب با غلظت پایین اثرات ضدمیکروبی هم افزایی دارند. یکی از مکانیسم‌های شناخته شده فعالیت ضدبامپکتریایی فیتومولکول‌ها ماهیت آبگریزی است. این ویژگی به اختلال نفوذپذیری غشای سلولی و هموستاز سلولی کمک میکند. این اختلالات منجربه از بین رفتن اجزای سلول، هجوم مواد دیگر به سلول و یا حتی مرگ سلولی می‌شود.
• خواص آنتی اکسیدانی فیتومولکول‌ها – در سطح روده از ایجاد رادیکال‌های آزاد و تخریب اکسیداتیو جلوگیری میکند. تخریب اکسیداتیو، منجر به مرگ سلولی و تولید متابولیت‌های آلدئیدی سمی و واکنش شده که به عنوان رادیکال‌های آزاد شناخته می‌شود. تیمول و کارواکرول هر دو دارای فعالیت آنتی اکسیدانی قوی هستند. پونه کوهی که در دوزهای ۵۰ تا ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم در جیره جوجه‌ها اثر آنتی اکسیدانی در بافت جوجه‌های گوشتی دارد. همچنین پیشنهاد می‌شود برای تعادل اکسیداتیو بدن مرغ از این اسانس‌ها استفاده کرد. کاراداس و همکاران (۲۰۱۴) با ترکیبی از کارواکرول، سینامالدهید (Cinnamaldehyde) و اولئورزین کپسیکوم (با نام عمومی اولئورزین فلفل دلمه‌ای) به دان جوجه‌های گوشتی راس ۳۰۸، در سن ۲۱ روزگی مشاهده کردند که باعث افزایش قابل توجهی از غلظت کاروتنوئیدها (Carotenoid ) و کوآنزیم Q10 (Coenzyme Q10) در کبد شده است.
بطور کلی روغن‌های ضروری – مولکول‌های گیاهی یکی از این فناوری‌های امیدوارکننده هستند که مزایای آن از نظر عملکرد تولید طیور ثابت شده است. فیتومولکول‌ها به طور کلی ایمن شناخته می‌شوند و معمولاً در صنایع غذایی استفاده می‌شوند. برخی از ترکیبات فیتومولکول‌ها حالت‌های عملکردی متعددی دارند که از کاهش کارآمد و پایدار در استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در تولید طیور حمایت می‌کنند.
منابع:
Karadas F., Pirgozliev V., Rose S., Dimitrov D., Oduguwa O., Bravo D. Dietary essential oils improve the hepatic antioxidative status of broiler chickens. Br Poult Sci. 2014;55:329–۳۳۴٫ [PubMed] [Google Scholar] [Ref list]
Guo, F.C., Kwakkel, R.P., Williams, B.A., Li, W.K., Li, H.S., Luo, J.Y., Li, X.P., Wei, Y.X., Yan, Z.T. and Verstegen, M.W.A., 2004. Effects of mushroom and herb polysaccharides, as alternatives for an antibiotic, on growth performance of broilers. British Poultry Science, 45(5), pp.684-694.
این مقاله به همت هما بهرام پرور و تیم تولید محتوای جهان کاوه افق خزر، تولیدکننده انواع خوراک دام و طیور تهیه شده است. امید است که این مقاله بتواند هر چند کوچک کمک کننده در صنعت پرورش دام و طیور باشد.