اهمیت سلامت روده در طیور: نقش سلامت روده در رشد و عملکرد مرغ
سلامت روده طیور، سنگ بنای عملکرد عالی، سلامتی پایدار و رفاه کلی گله است. سیستم گوارش پرندگان به شدت در برابر پاتوژن‌های محیطی آسیب‌پذیر است که غالباً منجر به اختلالات گوارشی می‌شوند. این عوامل عفونی معمولاً باعث التهاب دیواره روده، ریزش سلول‌های روده (انتروسیت‌ها) و کوتاه شدن یا حتی از بین رفتن پرزهای روده می‌شوند. در نتیجه، توانایی پرنده برای جذب مؤثر مواد مغذی به شدت کاهش می‌یابد. به طور کلی، عوامل عفونی اصلی که سلامت روده را مختل می‌کنند، عمدتاً منشأ باکتریایی دارند.
آنتریت باکتریایی، یک بیماری رایج و آسیب‌پذیر در طیور است که می‌تواند عملکرد تولیدی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری پیچیده، عوامل مستعدکننده متعددی دارد. خوشبختانه، استفاده صحیح از افزودنی‌های خوراکی، شانس پیشگیری از آنتریت باکتریایی و بهبود مقاومت طیور را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
میکروبیوم روده طیور: باکتری‌ها از کجا می‌آیند و چگونه تکامل می‌یابند؟
همانند پستانداران، جوجه‌ها در بدو تولد فاقد هرگونه میکروبیوم روده هستند. سیستم گوارشی آنها پس از بیرون آمدن از تخم، به تدریج از طریق محیط اطراف (مانند بستر و هوا) و خوراک مصرفی، شروع به دریافت و جایگزینی باکتری‌ها می‌کند. در ساعات و روزهای اولیه زندگی، باکتری‌هایی مانند سویه‌های اولیه اشریشیا کلی (E. coli) و استرپتوکوک‌ها به سرعت رشد می‌کنند. این باکتری‌های اولیه نقش مهمی در تحریک و تکامل اولیه سیستم ایمنی روده جوجه‌ها ایفا می‌کنند.
حدود یک هفته پس از هچ، جمعیت میکروبی روده طیور شروع به تغییر می‌کند و باکتری‌های دیگری مانند کلستریدیوم‌ها و دیگر فلورهای مفید به سرعت غالب می‌شوند. در نهایت، پس از تقریباً دو هفته، یک جامعه میکروبی پایدار و متنوع در روده طیور شکل می‌گیرد که عمدتاً شامل باکتری‌های Firmicutes و Bacteroidetes می‌شود. این دو گروه، از رایج‌ترین و مهم‌ترین ساکنان روده طیور هستند و نقش حیاتی در هضم خوراک، تولید ویتامین‌ها و محافظت در برابر پاتوژن‌ها ایفا می‌کنند.
علائم مشکلات روده در مرغ چیست؟
سلامت روده طیور تأثیر مستقیمی بر عملکرد، رشد و سیستم ایمنی آنها دارد. تشخیص زودهنگام مشکلات روده‌ای از طریق مشاهده علائم، گامی کلیدی در جلوگیری از گسترش بیماری و آسیب‌های اقتصادی است. مشکلات گوارشی می‌توانند با نشانه‌های مختلفی خود را بروز دهند که شامل موارد زیر هستند:
- کاهش اشتها و افت عملکرد: یکی از بارزترین علائم، کاهش ناگهانی اشتها و مصرف آب است که به دنبال آن، افت وزن و کاهش سرعت رشد در جوجه‌های گوشتی و کاهش تولید تخم‌مرغ در مرغ‌های تخمگذار مشاهده می‌شود.
- تغییر در شکل و بافت مدفوع: مدفوع می‌تواند نشانگر وضعیت سلامت روده باشد. مدفوع شل و آبکی، مدفوع حاوی ذرات هضم‌نشده خوراک و مدفوع کف‌آلود یا چسبنده از علائم شایع مشکلات روده‌ای است. همچنین، بوی غیرطبیعی و تند مدفوع نیز می‌تواند نشانه‌ای از برهم خوردن تعادل میکروبیوم باشد.
- پرزهای چسبیده: چسبیدن مدفوع به پرهای اطراف مخرج (Pasty Vent)، نشانه دیگری از اسهال یا مشکلات گوارشی است.
ش کاهش کیفیت پرها: ضعف در جذب مواد مغذی به دلیل مشکلات روده، می‌تواند به کیفیت پایین پرها و کدر شدن آنها منجر شود. - افزایش تلفات و حساسیت به بیماری‌ها: مشکلات روده‌ای با تضعیف سیستم ایمنی بدن، طیور را در برابر بیماری‌های عفونی (مانند سالمونلا و کوکسیدیوز) آسیب‌پذیرتر می‌کنند. در موارد حاد، این وضعیت می‌تواند به افزایش تلفات گله منجر شود.
با مشاهده هر یک از این علائم، باید سریعاً علت را بررسی کرده و اقدامات اصلاحی لازم را برای مدیریت خوراک، بهبود شرایط محیطی و استفاده از افزودنی‌های مناسب خوراکی (مانند پروبیوتیک‌ها، آنزیم‌ها و اسیدهای آلی) انجام داد تا سلامت روده طیور بازیابی شود.
چه مواردی در تغذیه و فرمولاسیون خوراک موجب به خطر افتادن سلامت روده می‌گردد؟
تغذیه و فرمولاسیون خوراک طیور، نقشی حیاتی در حفظ سلامت روده آنها ایفا می‌کند. اما برخی عوامل و اشتباهات در جیره‌نویسی یا انتخاب مواد اولیه می‌توانند به طور مستقیم به دستگاه گوارش آسیب رسانده و تعادل میکروبیوم روده را بر هم زنند. شناسایی و حذف این عوامل برای پیشگیری از مشکلات گوارشی و حفظ عملکرد بهینه طیور ضروری است. در ادامه به مهم‌ترین این عوامل می‌پردازیم:
- تغییرات ناگهانی در جیره غذایی: دستگاه گوارش طیور برای سازگاری با نوع و ترکیب خوراک نیاز به زمان دارد. تغییرات ناگهانی و بدون برنامه در جیره غذایی، چه در نوع مواد اولیه و چه در نسبت آنها، می‌تواند شوک بزرگی به سیستم گوارش وارد کند. این شوک منجر به اختلال در هضم و جذب مواد مغذی، افزایش استرس متابولیک و برهم خوردن تعادل میکروبیوتای روده (دیس‌بیوز) می‌شود. نتیجه این تغییرات ناگهانی، بروز اسهال، کاهش اشتها، افت وزن در طیور گوشتی و کاهش تولید تخم‌مرغ در مرغ‌های تخمگذار خواهد بود. توصیه می‌شود هرگونه تغییر در جیره به صورت تدریجی و طی یک دوره ۷ تا ۱۰ روزه انجام شود تا فرصت کافی برای سازگاری دستگاه گوارش فراهم آید. توصیه می‌شود تغییر به صورت تدریجی (مثلاً با اضافه کردن ۱۰% خوراک جدید و کم کردن ۱۰% خوراک قدیم در هر روز) انجام شود. در صورت محدودیت زمانی، این فرآیند می‌تواند در سه روز (با نسبت یک سوم) صورت گیرد.
- کیفیت پایین مواد اولیه خوراک: استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت، آلوده یا فاسد در تهیه خوراک، یکی از دلایل اصلی مشکلات روده‌ای است. مواد خام نامرغوب می‌توانند حاوی پاتوژن‌های باکتریایی، قارچی یا ویروسی باشند که به محض ورود به دستگاه گوارش، باعث التهاب و آسیب به دیواره روده می‌شوند. همچنین، مواد اولیه با قابلیت هضم پایین، حجم زیادی از مواد هضم‌نشده را وارد روده کرده که به عنوان بستری برای رشد باکتری‌های مضر عمل می‌کند.
- عدم تعادل در نسبت مواد مغذی: جیره غذایی طیور باید دارای تعادل دقیقی از پروتئین، انرژی، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد. کمبود یا مازاد هر یک از این اجزا می‌تواند بر سلامت روده تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، پروتئین بیش از حد که به طور کامل هضم نشود، می‌تواند در روده بزرگ تخمیر شده و تولید آمین‌های سمی کند. همچنین، جیره‌های کم‌فیبر یا پرفیبر نامتعادل نیز می‌توانند بر حرکت روده و ترکیب میکروبیوم تأثیر منفی بگذارند.
- چربی‌های نامناسب یا فاسد: استفاده از چربی‌های غیرمجاز، اکسید شده یا با کیفیت پایین در خوراک طیور، تأثیر بسیار مخربی بر سلامت روده و جذب مواد مغذی دارد. چربی‌های اکسید شده حاوی رادیکال‌های آزاد هستند که به سلول‌های دیواره روده آسیب رسانده و باعث التهاب و کاهش عملکرد سلول‌های جذبی (انتروسیت‌ها) می‌شوند. این مسئله به ویژه در پرورش‌های سنتی یا خانگی که ممکن است از پسماندهای خوراک انسانی یا روغن‌های نامناسب استفاده شود، بیشتر دیده می‌شود. در صنعت، تولیدکنندگان معتبر خوراک دام و طیور معمولاً استانداردهای لازم را در انتخاب و فرآوری چربی‌ها رعایت می‌کنند و از آنتی‌اکسیدان‌ها برای جلوگیری از اکسیداسیون استفاده می‌کنند.
مقاله: برای راهنمای بهتر از چگونگی اینکه چه روغن یا چربی‌های مناسب است، می‌توانید مقاله بهترین ترکیب چربی و روغن در خوراک مرغ را مطالعه فرمایید.
شناسایی و مدیریت عوامل استرس‌زا در طیور: کلید حفظ سلامت روده
آنچه جوجه‌ها می‌خورند، تأثیر مستقیمی بر میکروب‌های موجود در روده آنها دارد. اما جدا از خوراک، عوامل دیگری چون ژنتیک و محیط نیز تأثیر به‌سزایی بر ساختار و عملکرد میکروبیوم روده طیور دارند. به عنوان مثال، جوجه‌های صنعتی که با مدیریت دقیق‌تری نگهداری می‌شوند، معمولاً میکروبیوم متفاوتی نسبت به جوجه‌هایی با نگهداری سنتی از خود نشان می‌دهند.
از مهم‌ترین عواملی که سلامت روده جوجه‌ها را به خطر می‌اندازد، استرس است. درست مثل انسان‌ها که در زمان استرس دچار معده‌درد یا کاهش اشتها می‌شوند، جوجه‌ها نیز همین‌طورند. استرس روده جوجه‌ها را بر هم می‌زند؛ اشتها کاهش پیدا می‌کند، هضم و جذب مواد مغذی به درستی انجام نمی‌شود، در نتیجه سیستم ایمنی بدن جوجه تضعیف شده و آنها را مستعد بیماری می‌کند. بنابراین، درک اینکه چه عواملی در طیور ایجاد استرس می‌کنند، برای حفظ سلامت روده و عملکرد گله، بسیار حیاتی است. این عوامل استرس‌زا می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر تعادل میکروبیوم روده اثر گذاشته و منجر به مشکلات گوارشی شوند. این موارد در سیستم‌های پرورش صنعتی و سنتی متفاوت هستند، اما در مجموع شامل موارد زیر می‌شوند:
عوامل محیطی و مدیریتی:
استرس ناشی از حیوانات شکاری: این مورد بیشتر در پرورش سنتی طیور مشاهده می‌شود که پرندگان در معرض خطر حمله حیوانات وحشی یا سگ‌ها قرار دارند.
مراقبت از جوجه‌ها و تخم: در پرورش سنتی، دخالت انسانی زیاد در مراقبت از جوجه‌ها و تخم‌ها می‌تواند برای پرنده مولد استرس‌زا باشد.
نگرانی‌های آب و هوایی: نوسانات دمایی و تنش گرمایی شدید طیور می‌تواند در هر دو سیستم سنتی و صنعتی رخ دهد. مدیریت دقیق دما و رنطوبت در سالن‌های پرورش طیور، به‌ویژه برای جوجه‌ها و مرغ‌های تخمگذار و گوشتی، حیاتی است.
سر و صدای ناهنجار: صداهای بلند و ناگهانی، از رعد و برق در محیط‌های سنتی گرفته تا صدای افتادن سینی‌های دانخوری یا رفت‌وآمد پرسنل در مرغداری‌های صنعتی، می‌تواند باعث ایجاد استرس و وحشت در طیور شود.
قطعی ناگهانی برق: این یک عامل استرس‌زای بسیار مهم و ناگهانی است که می‌تواند عواقب جدی برای طیور، به‌ویژه در سیستم‌های صنعتی داشته باشد. قطع برق منجر به از کار افتادن سیستم‌های تهویه، سرمایش/گرمایش، دانخوری و آب‌خوری می‌شود. این وضعیت می‌تواند به سرعت باعث تنش گرمایی یا سرمایی، کم‌آبی و گرسنگی در گله شده و سلامت روده و سیستم ایمنی پرنده را به شدت به خطر اندازد. مدیریت صحیح بحران در زمان قطعی برق، شامل داشتن ژنراتورهای پشتیبان، سیستم‌های تهویه اضطراری و پروتکل‌های آمادگی، برای حفظ جان و سلامت طیور حیاتی است. برای اطلاعات دقیق‌تر در مورد اینکه در زمان قطعی برق در مرغداری چکار کنیم؟ می‌توانید به مقاله اختصاصی ما مراجعه کنید.
واکسیناسیون:
استرس ناشی از واکسیناسیون: واکسیناسیون، با وجود اهمیت حیاتی در پیشگیری از بیماری‌ها، یک عامل استرس‌زا برای طیور محسوب می‌شود. برای کاهش فشار روانی بر جوجه‌ها، بهتر است واکسیناسیون در محیطی با نور کم، سر و صدای حداقل و توسط افراد خبره و باتجربه انجام شود. مدیریت صحیح واکسیناسیون به حفظ سلامت روده و سیستم ایمنی طیور کمک می‌کند.
مقاله: واکسیناسیون طیور به عوامل تاثیرگذار در موفقیت اثرگذاری واکسن پرداخته است. همچنین بیان کرده چه عواملی موجب شکست واکسیناسیون می‌گردد. مقاله واکسیناسیون آشامیدنی نیز به شما راهنمایی می‌کند چگونه واکسیناسیون خوراکی را برای گله آماده کنید.
مضرات مایکوتوکسین در سلامت روده مرغ
مایکوتوکسین‌ها به سمومی گفته می‌شود که توسط گونه‌های خاصی از قارچ‌ها تولید می‌شوند. تاکنون بین 300 تا 400 نوع مایکوتوکسین شناسایی شده است که در شرایط گرم و مرطوب محیطی به خوبی رشد می‌کنند. در خوراک طیور، سموم آفلاتوکسینی از شیوع بالاتری برخوردارند و عمدتاً در موادی نظیر کنجاله بادام زمینی، کنجاله تخم پنبه، سویا، ذرت، جو، گندم و یولاف یافت می‌شوند. آلودگی خوراک طیور به مایکوتوکسین‌ها می‌تواند عوارض بهداشتی جدی برای پرندگان و حتی سلامت انسان ایجاد کند.
مضرات اصلی مایکوتوکسین‌ها بر سلامت و عملکرد طیور:
- کاهش مصرف خوراک و اختلال در جذب مواد مغذی: مایکوتوکسین‌ها با تأثیر منفی بر طعم و بوی خوراک، باعث کاهش اشتهای طیور و در نتیجه کاهش مصرف دان می‌شوند. این امر به کاهش دریافت مواد مغذی منجر شده و همچنین با ایجاد اختلال در فرآیندهای جذب در روده، تعادل مواد مغذی را بر هم زده و به عملکرد ضعیف تغذیه‌ای، کاهش رشد و افت ضریب تبدیل خوراک منجر می‌گردد.
- اختلال در عملکرد رشد و متابولیسم: مایکوتوکسین‌ها با تداخل در فرآیندهای متابولیکی بدن طیور و مهار سنتز پروتئین، به طور مستقیم سرعت رشد را کاهش داده و منجر به کاهش وزن و کندی رشد می‌شوند.
- تضعیف سیستم ایمنی بدن (سرکوب ایمنی) : یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین اثرات مایکوتوکسین‌ها، سرکوب سیستم ایمنی بدن طیور است. این امر باعث افزایش حساسیت پرندگان به بیماری‌های عفونی (باکتریایی، ویروسی، قارچی)، فعال شدن مجدد عفونت‌های مزمن، واکنش‌های ثانویه نامطلوب، افزایش مصرف داروها و در نهایت، ناکارآمدی برنامه‌های واکسیناسیون می‌شود.
- بیماری و آسیب اندام‌ها: تأثیرات سمی مایکوتوکسین‌ها بر بدن طیور متفاوت است. به عنوان مثال، آفلاتوکسین‌ها عمدتاً کبد را هدف قرار داده و منجر به مسمومیت کبدی، اختلال در عملکرد کبد و پیامدهای بالقوه طولانی‌مدت می‌شوند. از سوی دیگر، اوکراتوکسین‌ها بر کلیه‌ها تأثیر گذاشته و باعث مسمومیت کلیوی می‌شوند.
- اختلالات تولید مثلی: برخی از مایکوتوکسین‌ها مانند زئارالنون، به طور خاص سیستم تولید مثل طیور را مختل می‌کنند. این ماده می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی، کاهش باروری و بروز اختلالات تولید مثلی نظیر کاهش تولید تخم، جوجه‌ریزی ضعیف و رشد غیرطبیعی اندام‌های تولید مثلی شود.
پیامدهای اقتصادی مایکوتوکسین‌ها در صنعت طیور: عوارض ناشی از آلودگی به مایکوتوکسین‌ها در طیور، منجر به کاهش نرخ رشد، ضریب تبدیل ضعیف، کاهش وزن مرغ گوشتی، افزایش تلفات، کاهش تولید تخم‌مرغ و افزایش حساسیت به بیماری‌ها می‌شود. این موارد نه تنها بر رفاه طیور تأثیر منفی می‌گذارند، بلکه بهره‌وری کلی مرغداری را به شدت کاهش داده و نرخ تلفات را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، مدیریت مایکوتوکسین‌ها شامل هزینه‌های پیشگیری، کنترل، نمونه‌برداری، ضررهای ناشی از از دست دادن نیروی کار (به دلیل بیماری پرسنل یا مشکلات گله) و هزینه‌های تحقیقاتی است که بار مالی سنگینی بر دوش صنعت پرورش طیور می‌گذارد.
مقاله: دلایل کاهش وزن مرغ به بررسی عوامل موثر در کاهش وزن یا عدم وزن گیری مرغ می‌پردازد.
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در خوراک طیور و مقاومت ضد میکروبی
آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در دام و طیور کاربرد دارند. اما استفاده بیش از حد آنها در تولید مواد غذایی به دلیل ایجاد مقاومت ضد میکروبی، به یک نگرانی جدی جهانی تبدیل شده است.
از گذشته، پرورش‌دهندگان طیور برای مهار بیماری‌هایی مانند کوکسیدیوز (عفونت مجرای روده ناشی از میکروب کوکسیدیا) و همچنین افزایش بهره‌وری، از آنتی‌بیوتیک‌ها در دوزهای پایین به عنوان محرک رشد (AGPs) استفاده می‌کردند. این کار به آنها کمک می‌کرد تا جذب مواد مغذی افزایش یافته و وزن جوجه‌ها بیشتر شود.
در سال ۲۰۰۶، اتحادیه اروپا مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را صرفاً به عنوان محرک رشد ممنوع کرد. پس از این ممنوعیت، صنعت طیور شاهد افزایش چشمگیری در درگیری با بیماری‌های روده‌ای همچون آنتریت نکروز و کاهش ۵ درصدی بهره‌وری شدند، که تأثیر اقتصادی قابل توجهی در این صنعت ایجاد کرد.
با این حال، به جای بازگشت به استفاده روتین از آنتی‌بیوتیک‌ها، رویکردهای جدیدی در پیش گرفته شد. در حال حاضر، استراتژی‌های غالب بر پیشگیری تمرکز دارند و شامل این موارد هستند:
- بهبود بهداشت و امنیت زیستی: با تمرکز بر واکسیناسیون، کنترل آفات و ضدعفونی دقیق محیط.
- استفاده از جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک: مانند پروبیوتیک‌ها، پری‌بیوتیک‌ها و اسیدهای آلی که به تقویت سلامت روده کمک می‌کنند.
- مدیریت دقیق‌تر: شامل کنترل استرس در مرغداری‌ها و بهبود شرایط نگهداری.
امروزه، قوانین جدیدتر اتحادیه اروپا (از جمله مقررات سال ۲۰۲۲) استفاده روتین و پیشگیرانه دسته‌جمعی از آنتی‌بیوتیک‌ها را کاملاً ممنوع کرده‌اند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها تنها با تجویز دامپزشک و برای درمان هدفمند حیوانات بیمار و در شرایط اضطراری مجاز است. همچنین، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های بسیار مهم برای سلامت انسان (مانند آنتی‌بیوتیک‌های خط آخر) در طیور به شدت محدود و ممنوع شده است تا از مقاومت آنتی‌بیوتیکی که برای انسان خطرناک است، جلوگیری شود.
توجه زودهنگام به سلامت روده طیور
مارکوس روستگنو از Phytobiotics N.A در کنفوانسیون مجازی فدراسیون طیور غرب میانه سال 2020 گفت: «اگر کیفیت جوجه شما خوب نیست، توجه و تمرکز در یکی دو هفته اول خیلی حائز اهمیت نیست… شما باید از هچری شروع کنید، باید از چند روز اول یا هفته اول زندگی به طیور شروع کنید.»
در صورتی که به سلامت طیور در دوران هچری توجه نشود، تلاش برای رفع مشکلات برای پرورش دهندگان طیور هزینه بر خواهد شد. وی همچنین اشاره کرد که شش جزء کلیدی در هر سیستم تولیدی طیور وجود دارد: ژنتیک، تغذیه، سلامت، محیط پرورش، منابع انسانی و شیوه پرورش. تغذیه و سلامت در کنار هم منجر به سلامت روده می‌شود. وقتی از تغذیه و بهداشت نام برده می‌شود، به دلیل اینکه هزینه اصلی را تغذیه تشکیل می‌دهد، پرورش دهندگان توجه بیشترشان به مواد دان است. دلیل اصلی ضرر مرغداران نیز همین است، چرا که هر دو این موارد ما را به سمت مشکلات روده طیور سوق می‌دهد.
سلامت روده طیور پیامدهای گسترده ای برای سلامت سیستمیک پرندگان، رفاه حیوانات، راندمان تولید گله‌ها، ایمنی غذا و اثرات زیست محیطی دارد. در واقع سلامت روده برای تولید سودآور ضروری است. از همین رو در خوراک مرغ می‌توان از افزودنی‌ها استفاده کرد. افزودنی‌های پیشگیرانه برای مشکلات سلامت روده از محرک‌های رشد ضدمیکروبی (antimicrobial growth promoters) و ضدکوکسیدیال (anti-coccidials) تا افزودنی‌های جایگزین موجب سلامت روده می‌شود.
مقاله: روشهای هچ و جوجه کشی مرغ
چگونه سلامت روده طیور را حفظ کنیم؟
حفظ سلامت روده طیور برای تضمین رشد بهینه، سلامتی پایدار و رفاه کلی گله ضروری است. این موضوع، کلید دستیابی به بهترین عملکرد تولیدی در پرورش پرندگان است. هرگونه اختلال در هضم و جذب مواد مغذی می‌تواند به عدم تعادل میکروبی (دیس‌بیوز) یا رشد بیش از حد باکتری‌های مضر در روده منجر شود که به نوبه خود، سلامت و عملکرد کلی طیور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تعادل میکروبیوتای روده طیور به شدت تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله سبک‌های مدیریتی، آب و هوا، حضور بیماری‌ها و کیفیت مواد خام خوراک قرار دارد. اجرای اقدامات صحیح مدیریتی در مرغداری (مانند کنترل پیشگیرانه، تغذیه مناسب، دسترسی به آب سالم، رعایت امنیت زیستی و مدیریت مطلوب محیطی) برای حفظ یک روده سالم و در نتیجه، سلامت، رفاه و عملکرد بالا در طیور حیاتی است. در ادامه، 7 عامل کلیدی را که بیشترین تأثیر را بر حفظ تعادل روده طیور دارند، بررسی می‌کنیم:
- تغذیه و فرمولاسیون خوراک: رژیم غذایی و فرمولاسیون خوراک، اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر میکروبیوتای روده طیور هستند. تغییرات ناگهانی در خوراک، کیفیت پایین مواد خام و حتی کیفیت فیزیکی دان (مانند اندازه ذرات) می‌توانند به سرعت تعادل روده را بر هم زده و منجر به مشکلات گوارشی شوند. انتخاب مواد اولیه با کیفیت و فرمولاسیون دقیق جیره برای سلامت پایدار روده حیاتی است.
- شرایط جوجه ریزی مناسب (Appropriate brooding conditions) – دوران جوجه‌ریزی، فازی حیاتی برای تکامل دستگاه گوارش و میکروبیوم روده جوجه‌ها است. فراهم آوردن شرایط بهینه جوجه‌ریزی (دما، رطوبت، تهویه مناسب) برای اطمینان از رشد و استقرار صحیح میکروبیوتای روده ضروری است. دسترسی زودهنگام و آسان جوجه‌ها به آب و خوراک با کیفیت بلافاصله پس از هچ، نقشی کلیدی در فعال‌سازی و تکامل دستگاه گوارش آنها دارد. جوجه‌هایی که در این دوره مدیریت مناسبی دریافت می‌کنند، روده‌ای با عملکرد بهتر و ظرفیت بالاتری برای مقابله با چالش‌های بعدی در طول دوره پرورش خواهند داشت. می‌توانید اینجا اشاره کنید که به همین دلیل، برخی مرغداری‌ها از روشهای نوین جوجه‌ریزی در فارم مانند X-Treck استفاده می‌کنند تا دسترسی جوجه به خوراک و آب به حداکثر برسد.
مقاله: برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع روشهای جوجه‌ریزی و تکنیک‌هایی مانند X-Treck، می‌توانید مقاله ما در مورد انواع روش هچ و جوجه‌کشی طیور مطالعه کنید.
- آماده‌سازی و ضدعفونی سالن پیش از جوجه‌ریزی: آماده‌سازی دقیق و ضدعفونی کامل سالن‌های پرورش پیش از ورود هر دوره جوجه، از اساسی‌ترین گام‌ها برای تضمین سلامت روده طیور است. محیطی که به درستی پاکسازی و ضدعفونی نشده باشد، می‌تواند منبع اصلی پاتوژن‌های بیماری‌زا و میکروارگانیسم‌های مضر باشد. این عوامل بلافاصله پس از ورود جوجه‌ها، به سیستم گوارشی آنها حمله کرده و باعث آسیب به میکروبیوم روده و بروز بیماری‌های گوارشی می‌شوند. رعایت پروتکل‌های بهداشتی دقیق و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مناسب، بار میکروبی محیط را به حداقل رسانده و به استقرار یک میکروبیوم سالم در جوجه‌ها کمک شایانی می‌کند.
رعایت امنیت زیستی (Biosecurity): امنیت زیستی یک سد دفاعی حیاتی در برابر ورود و انتشار پاتوژن‌های بیماری‌زا در مرغداری است. در صورت عدم رعایت اصول پاکسازی و ضدعفونی مناسب، عوامل بیماری‌زا به راحتی وارد سالن‌ها شده و با بر هم زدن تعادل میکروبیوم روده طیور، منجر به التهاب و آسیب‌های گوارشی می‌شوند. اجرای دقیق پروتکل‌های امنیت زیستی برای حفاظت از سلامت روده و عملکرد گله ضروری است.
شناسایی و مدیریت دوره‌های استرس و خطر (Risk periods): در طول چرخه پرورش طیور، دوره‌های حساسی وجود دارد که پرندگان با چالش‌های فیزیولوژیکی یا محیطی مواجه می‌شوند. به عنوان مثال، زمان تغییر خوراک (Feed Changes) یا واکسیناسیون طیور، می‌تواند منجر به استرس در طیور و نوسانات در تعادل میکروبیوتای روده شود. اگر مدیریت بهینه در این دوره‌های خطر صورت نگیرد، احتمال بروز دیس‌بیوز (Dysbiosis) و مشکلات گوارشی افزایش می‌یابد. توجه ویژه در این مقاطع برای حفظ سلامت روده حیاتی است.
شرایط محیطی (Environmental conditions) و تهویه: شرایط محیطی مطلوب در سالن‌های پرورش، از جمله کنترل دقیق دما، رطوبت و تهویه مناسب، تأثیر مستقیمی بر سلامت روده طیور دارد. محیط پراسترس یا نامناسب (مثلاً گرمای زیاد، تهویه ناکافی، یا آمونیاک بالا) می‌تواند به استرس اکسیداتیو و التهاب در دستگاه گوارش منجر شده و تعادل میکروبیوم روده را برهم زند. فراهم آوردن یک محیط آرام و پایدار، به حفظ عملکرد طبیعی روده کمک شایانی می‌کند.
- مایکوتوکسین‌ها (Mycotoxins) و عفونت‌ها (infections) پاتوژنیک: مایکوتوکسین‌ها (سموم قارچی) موجود در خوراک و عفونت‌های ناشی از پاتوژن‌های بیماری‌زا، از عوامل اصلی و مخرب برای سلامت روده طیور هستند. این عوامل می‌توانند به طور مستقیم به دیواره روده آسیب رسانده، جذب مواد مغذی را مختل کرده و تعادل میکروبیوم را به هم زنند. استفاده از توکسین‌بایندرها و استراتژی‌های مدیریتی برای کاهش بار پاتوژن‌ها در محیط و خوراک، برای محافظت از روده طیور ضروری است.
بهترین مکمل‌ها برای سلامت روده مرغ چیست: راهکار تغذیه‌ای موثر برای کاهش چالش‌های سلامت روده مرغ
از قدیم گفته شده است که ضرورت مادر اختراع است. به همین دلیل، در صنعت طیور برای جلوگیری از بیماری‌های روده‌ای، نوآوری‌های زیادی با هدف بهبود سلامت روده طیور صورت گرفته است. این نوآوری‌ها در پاسخ به نیاز به تولید محصولات با کیفیت، توجه به ترجیحات مصرف‌کننده و تغییرات نظارتی (مانند کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها) و همچنین بهبودهای ژنتیکی نژادهای جدید طیور ایجاد شده‌اند.
در حال حاضر، تولیدکنندگان با توجه به نیازهای تولید و چالش‌های خاص، از فناوری‌های مختلفی برای بهبود سلامت روده طیور استفاده می‌کنند. اکنون این سؤال مطرح می‌شود: بهترین مکمل‌ها برای سلامت روده مرغ چیست؟
- استفاده از فیبرهای غذایی (DF): این فیبرها به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
- پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که به تعادل میکروبیوم روده کمک می‌کنند، در حالی که پری‌بیوتیک‌ها غذای مورد نیاز این باکتری‌ها را فراهم می‌سازند.
• آنزیم‌های تغذیه‌ای: این آنزیم‌ها به هضم بهتر مواد مغذی در خوراک کمک می‌کنند. - چسباننده‌های سموم و آنتی‌اکسیدان‌ها: این مواد با خنثی کردن سموم و جلوگیری از اکسیداسیون، از سلامت روده محافظت می‌کنند.
ز اسیدهای آلی: اسیدهای آلی به کاهش pH دستگاه گوارش کمک کرده و محیط را برای باکتری‌های مضر نامناسب می‌سازند. - اسانس‌ها و فیتومولکول‌ها: این مواد دارای خواص ضد باکتریایی و ضدالتهابی هستند که به سلامت روده کمک می‌کنند.
در ادامه، با جزئیات بیشتری به این راه‌حل‌ها می‌پردازیم.
بهترین مکمل‌ها برای سلامت روده مرغ چیست: راهکار تغذیه‌ای موثر برای کاهش چالش‌های سلامت روده مرغ
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از فیبرهای غذایی تاثیر زیادی بر رشد دستگاه گوارش مرغ، از جمله هضم، تخمیر و فرآیندهای جذب دارد. فیبرهای نامحلول در آب (The water-insoluble fibers) حل نمی‌شوند. فیبرهای نامحلول در آب تقریبا دست نخورده از دستگاه گوارش مرغ خارج می‌شوند؛ اما هضم مواد مغذی را تعدیل می‌بخشند. میزان متوسط فیبر نامحلول در جیره طیور ممکن است مدت زمان ماندن کیموس (غذای نیمه گوارش شده) در بالای دستگاه گوارش، رشد سنگدان و تحریک آنزیم درونزا را افزایش دهد. در نتیجه هضم نشاسته، لیپیدها و سایر اجزای رژیم غذایی مرغ بهبود پیدا می‌کند. زمانی که فیبرهای غذایی (Dietary Fiber-DF) نامحلول بین 3 تا 5 درصد در رژیم غذایی مرغ اضافه می‌شود، اثرات قابل توجهی بر رشد روده و بهبود هضم مواد غذایی دارد.
به علاوه فیبرهای غذایی بر رشد سنگدان طیور موثر است. الیاف نامحلول در مقادیر کافی عملکرد سنگدان را بهبود می‌بخشد و ترشح اسیدکلریدریک را در پروونتریکولوس تحریک می‌کند. به همین دلیل به کنترل پاتوژن‌های روده کمک کند.
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از فیبرهای غذایی (DF) تأثیر چشمگیری بر رشد دستگاه گوارش طیور، از جمله فرآیندهای هضم، تخمیر و جذب مواد مغذی دارد. فیبرهای غذایی به دو دسته اصلی فیبرهای نامحلول در آب و فیبرهای محلول در آب تقسیم می‌شوند که هر کدام نقش متفاوتی در سلامت روده ایفا می‌کنند.
فیبرهای نامحلول در آب به طور کامل از دستگاه گوارش طیور عبور کرده و هضم نمی‌شوند؛ اما در عین حال، به شکل غیرمستقیم فرآیندهای هضم را بهبود می‌بخشند. استفاده از میزان متوسطی از فیبر نامحلول در جیره، می‌تواند مدت زمان ماندن کیموس (غذای نیمه گوارش شده) در قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش را افزایش دهد. این امر به رشد بهتر سنگدان کمک کرده و با تحریک ترشح آنزیم‌های درونزا، هضم نشاسته، لیپیدها و سایر اجزای رژیم غذایی مرغ را بهبود می‌بخشد. همچنین، عملکرد بهتر سنگدان و افزایش ترشح اسیدکلریدریک در پیش‌معده (Proventriculus)، به کنترل بهتر پاتوژن‌های روده نیز کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افزودن فیبر نامحلول در محدوده‌ی ۳ تا ۵ درصد به جیره غذایی طیور، اثرات قابل توجهی بر رشد روده و بهبود کلی هضم دارد.
در مقابل، فیبرهای محلول در آب که در موادی مانند جو، یولاف و پکتین یافت می‌شوند، در روده طیور توسط باکتری‌ها تخمیر می‌شوند. این فرآیند تخمیر منجر به تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFAs) مانند بوتیرات، استات و پروپیونات می‌شود. اسید بوتیرات به عنوان منبع انرژی اصلی برای سلول‌های دیواره روده عمل کرده و به ترمیم و حفظ سلامت آنها کمک می‌کند. این نوع فیبرها با تأثیر بر جمعیت میکروبی روده، باعث افزایش باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر می‌شوند. با این حال، استفاده بیش از حد از فیبرهای محلول می‌تواند باعث افزایش ویسکوزیته (غلظت) محتویات روده شود که در نتیجه آن، هضم و جذب مواد مغذی با مشکل روبرو می‌گردد.
در نتیجه، ترکیب صحیح و متعادل از فیبرهای محلول و نامحلول در رژیم غذایی طیور برای حفظ سلامت روده و بهینه‌سازی عملکرد پرنده ضروری است. فیبرهای نامحلول به بهبود فیزیکی دستگاه گوارش و هضم کمک می‌کنند و فیبرهای محلول با حمایت از میکروبیوم روده، سلامت سلولی را تقویت می‌کنند. این رویکرد تغذیه‌ای هوشمندانه، سنگ بنای تولید پایدار و با کیفیت در صنعت طیور است.
تاثیر پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها بر سلامت روده مرغ
یکی از مواد کمک کننده برای تقویت و سلامت روده مصرف پروبیوتیک‌ها در خوراک مرغ است. میکروبیوم روده مرغ جمعیت متنوعی از باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها است. این میکروارگانیسم ها یک اکوسیستم ایجاد می کنند. پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها جایگزین خوب آنتی‌بیوتیک‌ها در تولید دان مرغ گوشتی است. پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها به ایجاد میکروفلور روده موثر است، که خود بر عملکرد رشد و سلامت طیور موثر است. پروبیوتیک‌ها از باکتری‌های زنده، قارچ یا مخمرهایی تشکیل شده‌اند که به‌طور مثبت بر فلور دستگاه گوارش تاثیر مثبت می‌گذارند.
پروبیوتیک‌ها را می‌توان در خوراک و آب آشامیدنی، محلول‌های اسپری برای جوجه یک روزه در هچری و یا بلافاصله بعد از قرار گرفتن در مرغداری پرورش استفاده کرد. چرا که میکروارگانیسم‌های مفید زودتر وارد روده می‌شود.
پری بیوتیک‌های مانند مانان-الیگوساکاریدها (MOS)، اینولین و هیدرولیزات آن (فروکتوالیگوساکاریدها: FOS) و… موارد مهمی در تعدیل میکروفلور روده، تحریک پاسخ ایمنی بالقوه و تحریک رشد میکروارگانیسم‌های مفید هستند. از طرفی پری بیوتیک‌ها به کاهش کلونیزاسیون پاتوژن در دستگاه گوارش مرغ کمک می‌کند.
مقاله: برای اطلاعات بیشتر در زمینه استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها در دان مرغ بر سلامت طیور می‌توانید مقاله زیر را مطالعه فرمایید.
نقش آنزیم‌ها در سلامت روده مرغ: راهکاری برای ارتقاء راندمان
نقش آنزیم‌های تغذیه‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین افزودنی‌های خوراک در صنعت طیور، به خوبی شناخته شده است. برآوردها نشان می‌دهد که استفاده از این آنزیم‌ها می‌تواند سالانه بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار در بازار جهانی خوراک صرفه‌جویی ایجاد کند. این صرفه‌جویی به دلیل تأثیرات چشمگیر آنزیم‌ها بر سلامت روده و بهبود عملکرد کلی طیور است.
از اثرات مفید آنزیم‌های خوراکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خنثی‌سازی ترکیبات ضدتغذیه: آنزیم‌ها با غیرفعال کردن مواد ضدتغذیه موجود در خوراک، از اثرات منفی آنها بر هضم و جذب جلوگیری می‌کنند.
ن آزادسازی مواد مغذی: آنها مواد مغذی غیرقابل دسترس (مانند فسفر موجود در اسید فیتیک) را برای جذب طیور آزاد می‌کنند. - کاهش التهاب و ویسکوزیته: با تجزیه اجزای غیرقابل هضم خوراک، ویسکوزیته (غلظت) گوارش را کاهش می‌دهند و از تحریک مخاط روده و بروز التهاب جلوگیری می‌کنند.
- کنترل باکتری‌های مضر: با کاهش مواد مغذی در دسترس میکروب‌های مضر، از تکثیر آنها جلوگیری کرده و به تعادل میکروبیوم روده کمک می‌کنند.
- حمایت از تنوع میکروبی: با تولید متابولیت‌های مفید، تنوع میکروبی در روده را افزایش داده و از رشد پاتوژن‌ها جلوگیری می‌کنند.
یکی از نکات مهم در استفاده از آنزیم‌ها، حساسیت آنها به حرارت است. از آنجایی که آنزیم‌ها در طول فرآیند پلت‌سازی خوراک (به دلیل حرارت بالا) بخش قابل توجهی از فعالیت خود را از دست می‌دهند، امروزه استفاده از آنزیم‌های مایع رو به افزایش است. این آنزیم‌ها پس از تولید پلت بر روی خوراک اسپری می‌شوند تا پتانسیل کامل خود را حفظ کرده و حداکثر اثربخشی را داشته باشند.
در نتیجه، استفاده هوشمندانه از آنزیم‌های تغذیه‌ای نه تنها به بهبود راندمان اقتصادی کمک می‌کند، بلکه با ارتقاء سلامت روده، زمینه را برای پرورش طیور سالم‌تر و پربارتر فراهم می‌آورد.
استفاده از توکسین بایندر و آنتی‌اکسیدان‌ها: راهکاری کلیدی برای سلامت روده مرغ
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در امنیت غذایی صنعت طیور، آلودگی خوراک به مایکوتوکسین‌ها است. این سموم خطرناک که توسط قارچ‌ها تولید می‌شوند، می‌توانند در مراحل مختلف زنجیره تولید خوراک، از مزرعه تا مرغداری، سلامت طیور را تهدید کنند:
- قبل از برداشت: رشد قارچ‌ها روی گیاهانی مانند ذرت، گندم و سویا به دلیل شرایط آب و هوایی نامناسب (گرما و رطوبت بالا) یا آسیب‌های گیاهی.
- در طول برداشت و خشک کردن: روشهای نامناسب خشک کردن غلات می‌تواند فرصت را برای رشد قارچ‌ها فراهم کند.
- در طول نگهداری و حمل و نقل: شرایط نامساعد انبارها (رطوبت و دمای بالا) و آلودگی به حشرات و جوندگان، زمینه را برای تولید مایکوتوکسین‌ها مهیا می‌کند.
برای پیشگیری و مبارزه مؤثر با این سموم، اتخاذ یک رویکرد چندجانبه ضروری است. توکسین بایندرها و آنتی‌اکسیدان‌ها به عنوان دو افزودنی حیاتی، نقش مهمی در این استراتژی ایفا می‌کنند.
راهکارهای پیشگیری و مبارزه با مایکوتوکسین‌ها:
- کنترل در مزرعه: با انتخاب ارقام گیاهی مقاوم و رعایت اصول زراعی صحیح، می‌توان رشد قارچ‌ها را از همان ابتدا کاهش داد.
- مدیریت پس از برداشت: خشک کردن مناسب غلات تا رطوبت ایمن و نگهداری صحیح در سیلوها و انبارها با تهویه مناسب، از رشد قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.
- استفاده از افزودنی‌های خوراکی به دان:
- توکسین بایندرها (چسباننده‌های سموم): این مواد با جذب سموم قارچی در دستگاه گوارش طیور، از جذب آنها توسط بدن جلوگیری می‌کنند و اثرات مضر آنها را به حداقل می‌رسانند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها در خوراک به ویژه برای جلوگیری از اکسیداسیون چربی‌ها و روغن‌ها حیاتی است. اکسیداسیون چربی‌ها می‌تواند منجر به تولید پراکسیدها شود که به دیواره روده آسیب می‌رسانند. بنابراین، آنتی‌اکسیدان‌ها سلامت کلی خوراک و روده را بهبود می‌بخشند.
- مواد محافظ: استفاده از این مواد در انبارها به کنترل آفات و جوندگان کمک کرده و از انتشار قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.
- کنترل کیفیت و مدیریت دقیق: اجرای اقدامات کنترل کیفیت سخت‌گیرانه در تمام مراحل تولید و جابجایی خوراک، خطرات آلودگی را کاهش می‌دهد. برای استفاده صحیح از افزودنی‌ها، ابتدا باید مشکلات احتمالی را شناسایی کرد تا راه‌حل مناسب ارائه شود.
با به کارگیری این استراتژی‌های پیشگیرانه و استفاده صحیح از افزودنی‌هایی مانند توکسین بایندرها و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌توان خطرات ناشی از آلودگی مایکوتوکسین‌ها را به حداقل رساند و به سلامت، بهره‌وری و سودآوری بیشتر در صنعت پرورش طیور دست یافت.
مقاله: راهنمای کامل تهیه و تولید دان مرغ به روش‌ها و تجهیزات مورد نیاز تولید دان مرغ پرداخته است.
نقش اسیدهای آلی در بهبود سلامت روده طیور
اسیدهای آلی ترکیباتی شامل کربن هستند که به صورت طبیعی در فرآیند تخمیر میکروبی در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش طیور مانند چینه، روده و سکوم تولید می‌شوند. افزودن این اسیدها به جیره غذایی یا آب آشامیدنی، راهکاری مؤثر برای تقویت سلامت روده است. این ترکیبات با افزایش ترشح و فعالیت آنزیم‌های گوارشی درونزا، قابلیت هضم خوراک را بهبود می‌بخشند و به جذب بهینه مواد مغذی کمک می‌کنند.
اسیدهای آلی نه تنها به رفع آلودگی‌های خوراک کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در کنترل پاتوژن‌های روده‌ای را نیز دارد. اسیدهای آلی از دیواره سلولی باکتری عبور کرده و باعث مختل کردن عملکرد باکتری‌های همچون سالمونلا (Clostridia spp) و لیستریا (Listeria spp) و برخی از از کلی‌فرم‌ها (coliforms) می‌شوند.
علاوه بر این، اسیدهای آلی به دلیل خاصیت ضد میکروبی قوی، در آب آشامیدنی طیور نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد با کاهش pH آب، محیطی نامناسب برای رشد میکروب‌ها ایجاد کرده و به از بین بردن بیوفیلم (لایه میکروبی) در خطوط آب کمک می‌کنند.
البته ذکر این نکته بسیار مهم است که استفاده از اسیدهای آلی در پرورش دام و طیور محدودیت‌های دارد، از جمله:
- مقاومت باکتری‌ها: استفاده طولانی‌مدت و نامناسب از این اسیدها می‌تواند منجر به مقاومت برخی باکتری‌ها شود.
- تأثیر بر طعم خوراک: برخی اسیدهای آلی دارای طعم تندی هستند که می‌تواند باعث کاهش تمایل طیور به خوردن خوراک شود.
- خاصیت خورندگی: اسیدها می‌توانند باعث خوردگی و آسیب به تجهیزات و خطوط انتقال آب شوند.
- اثر بافری خوراک: بافرهای طبیعی موجود در خوراک، مانند مواد معدنی، می‌توانند pH را افزایش داده و از اثربخشی کامل اسیدهای آلی بکاهند.
در نتیجه، استفاده از اسیدهای آلی باید به صورت هوشمندانه و با در نظر گرفتن تمام جوانب انجام شود تا بتوان از مزایای آنها به طور کامل بهره برد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد.
اسانس ها / فیتومولکول‌ها در دان مرغ برای سلامت روده
روغن‌های ضروری (EOs) عصاره‌های خام گیاهان و از ترکیبات خالص نشده فیتومولوکول‌های مختلف هستند. روغن‌های ضروری موجب تحریک اشتها، بهبود ترشح آنزیم‌های مرتبط به هضم غذا و فعال سازی پاسخ ایمنی می‌شوند. این مواد گیاهی تاثیر مفیدی بر متابولیسم لیپیدها، خواص ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی دارند. به علاوه توانایی در هضم بهتر غذا، تقویت سیستم ایمنی بدن و پتاسیل ضدالتهابی از دیگر خصوصیات آنها است. همچنین بسیاری از مطالعات نشان داده مکمل‌ها یا خوراک دان کاملی که از این روغن‌ها استفاده کرده‌اند، باعث افزایش وزن، بهبود کیفیت لاشه، و کاهش میزان مرگ و میر می‌شود (ویلیامز و لوسا، 2001). استفاده از مخلوط‌های EO خاص می‌تواند در کاهش کلونیزاسیون و تکثیر کلستریدیوم پرفرنجنس و کنترل عفونت‌های کوکسیدی موثر باشد. در نتیجه، ممکن است به کاهش آنتریت نکروز کمک کند. فیتومولکول‌ها به دو طریق بر عملکرد دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند:
- خواص گوارشی فیتومولکول‌ها – باعث افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی و تقویت حرکت روده می‌شود. همچنین در تحقیقاتی در سال 2007 توسط جانگ افزایش قابل توجهی در فعالیت‌های تریپسین، آمیلاز و مالتاز پانکراس در جوجه های گوشتی با مخلوط‌های مختلف اسانس‌های تجاری گزارش شده است. به عنوان مثال، اسانس های موجود در کارواکرول (Carvacrol )،اثرات مثبتی بر عملکرد رشد و عملکرد سد روده (the intestinal barrier function) جوجه‌های گوشتی دارد.در واقع سد روده یک ساختار نیمه تراوا است که امکان جذب مواد مغذی ضروری و حس ایمنی را فراهم می کند، و از ورود مولکول‌ها و باکتری‌های بیماری زا جلوگیری می‌کند. آنها همچنین توانستند از ترمیم آسیب روده ناشی از لیپوپلی ساکاریدها (LPS) پشتیبانی کنند.
- خواص ضدمیکروبی فیتومولکول‌ها – می تواند از رشد پاتوژن‌های بالقوه جلوگیری کند. تیمول، اوژنول و کارواکرول در ترکیب با غلظت پایین اثرات ضدمیکروبی هم افزایی دارند. یکی از مکانیسم‌های شناخته شده فعالیت ضدبامپکتریایی فیتومولکول‌ها ماهیت آبگریزی است. این ویژگی به اختلال نفوذپذیری غشای سلولی و هموستاز سلولی کمک می‌کندجوجه‌های گوشتی دارد.این اختلالات منجربه از بین رفتن اجزای سلول، هجوم مواد دیگر به سلول و یا حتی مرگ سلولی می‌شود.
خواص آنتی اکسیدانی فیتومولکول‌ها – در سطح روده از ایجاد رادیکال‌های آزاد و تخریب اکسیداتیو جلوگیری می‌کند. تخریب اکسیداتیو، منجر به مرگ سلولی و تولید متابولیت‌های آلدئیدی سمی و واکنش شده که به عنوان رادیکال‌های آزاد شناخته می‌شود. تیمول و کارواکرول هر دو دارای فعالیت آنتی اکسیدانی قوی هستند. پونه کوهی که در دوزهای 50 تا 100 میلی گرم بر کیلوگرم در جیره جوجه‌ها اثر آنتی اکسیدانی در بافت جوجه‌های گوشتی دارد. همچنین پیشنهاد می‌شود برای تعادل اکسیداتیو بدن مرغ از این اسانس‌ها استفاده کرد. کاراداس و همکاران (2014) با ترکیبی از کارواکرول، سینامالدهید (Cinnamaldehyde) و اولئورزین کپسیکوم (با نام عمومی اولئورزین فلفل دلمه‌ای) به دان جوجه‌های گوشتی راس 308، در سن 21 روزگی مشاهده کردند که باعث افزایش قابل توجهی از غلظت کاروتنوئیدها (Carotenoid ) و کوآنزیم Q10 (Coenzyme Q10) در کبد شده است.
جلوگیری از هرگونه اثر منفی بر طعم خوراک: برخلاف برخی از افزودنی‌های دیگر که ممکن است طعم ناخوشایندی داشته باشند، فیتومولکول‌ها می‌توانند طعم و عطر دان را حفظ یا حتی بهبود بخشند. این موضوع باعث تشویق طیور به مصرف مداوم خوراک می‌شود که برای به حداکثر رساندن رشد و عملکرد آنها حیاتی است.
بطور کلی روغن‌های ضروری – مولکول‌های گیاهی یکی از این فناوری‌های امیدوارکننده هستند که مزایای آن از نظر عملکرد تولید طیور ثابت شده است. فیتومولکول ها به طور کلی ایمن شناخته می‌شوند و معمولاً در صنایع غذایی استفاده می‌شوند. برخی از ترکیبات فیتومولکول‌ها حالت‌های عملکردی متعددی دارند که از کاهش کارآمد و پایدار در استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در تولید طیور حمایت می‌کنند.
منابع:
Karadas F., Pirgozliev V., Rose S., Dimitrov D., Oduguwa O., Bravo D. Dietary essential oils improve the hepatic antioxidative status of broiler chickens. Br Poult Sci. 2014;55:329–334. [PubMed] [Google Scholar] [Ref list]
Guo, F.C., Kwakkel, R.P., Williams, B.A., Li, W.K., Li, H.S., Luo, J.Y., Li, X.P., Wei, Y.X., Yan, Z.T. and Verstegen, M.W.A., 2004. Effects of mushroom and herb polysaccharides, as alternatives for an antibiotic, on growth performance of broilers. British Poultry Science, 45(5), pp.684-694.
